Είδαμε: "Ο όρκος της Ευρώπης" του Ουαζντί Μουαουάντ // Υψηλές προσδοκίες χαμένες στη μετάφραση

Ο διεθνούς φήμης Λιβανοκαναδός Ουαζντί Μουαουάντ -μεγάλη κινηματογραφική του επιτυχία το Μέσα από τις Φλόγες, βασισμένο στο θεατρικό του κείμενο Πυρκαγιές-, γνωστός και στο ελληνικό θεατρόφιλο κοινό για το πρόσφατο ανέβασμα στο Εθνικό Θέατρο του Όλοι εμείς πουλιά, παρουσίασε σε παγκόσμια πρεμιέρα  στην Επίδαυρο (1 & 2/8) την πιο πολυαναμενόμενη παράσταση του φετινού πολιτιστικού καλοκαιριού. Ο Όρκος της Ευρώπης θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως ενθύμηση μιας σφαγής, τοποθετημένης στα απόκρυφα της παιδικής μνήμης, που, 75 χρόνια μετά, έρχεται η ώρα να βγει στην επιφάνεια. Και αυτό όχι για να μαρτυρήσει και να δικάσει ενόχους, αλλά επιδιώκοντας να αναδείξει το διηνεκές της βίας, που δεν γνωρίζει γεωγραφικούς και χρονικούς περιορισμούς, αλλά και επιμέρους, που σχετίζονται με φύλα, λαούς, καταστάσεις, καθώς λειτουργεί σαν κοινός -ίσως και μοναδικός- κώδικας μεταξύ γενεών και εποχών.

Δύσκολη παράσταση, με αρκετά δυσνόητα νοήματα και ανοιχτούς συμβολισμούς. Σε αυτό φυσικά συνέβαλε η έλλειψη δομής, η απουσία αρχής, μέσης και τέλους. Παρακολουθήσαμε μια σύνθεση σκηνών, χωρίς σύνδεση μεταξύ τους, αρκετές φλύαρες, επί της ουσίας επαναλαμβανόμενες, στο μεγαλύτερο μέρος τους στατικές, με αφηγηματικό κυρίως χαρακτήρα. Προφανώς το συνονθύλευμα αυτό αντικατοπτρίζει τους διαδοχικούς ξεριζωμούς και τον απόηχο τους στη ζωή του ίδιου του Μουαουάντ (γεννήθηκε στον Λίβανο, από όπου, λόγω του εμφυλίου, έφυγε ως πρόσφυγας στην ηλικία των 8 χρονών για τη Γαλλία, ενώ και από εκεί, λόγω έλλειψης άδειας παραμονής, θα εκδιωχθεί, για να στεριώσει τελικά στον Καναδά). Αυτό το εσωτερικό τραύμα γίνεται αφορμή για μια αφήγηση, όχι προσωπική, αλλά ευρύτερη. Μοιάζει με όνειρο και, όπως τα περισσότερα, είναι ακατάληπτο, ασαφές, άχρονο, μπλέκοντας πρόσωπα και συμβάντα σε μια άλογη συμφωνία. Θίγονται ποικίλα και πολλά θέματα, όπως η βία, ο πόλεμος, η μητρότητα, η καταπιεσμένη αποδοχή, που δεν αφήνει το μυαλό να ησυχάσει. Ζητήματα, που αναδύονται μέσα από τη μνήμη - όνειρο, αλλά παραμένουν -απλώς- στην επιφάνεια. Οι ήρωες που τα εξωτερικεύουν είναι και αυτοί ολότελα διαφορετικοί μεταξύ τους, από τη μυθολογία, το τότε, το τώρα, χωρίς ταυτότητα, αλλά ταυτόχρονα ανθρώπινοι και οικείοι. Θα μπορούσαν να είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι κουβαλούν. Σε ένα κείμενο που δημιουργεί ανοιχτούς προβληματισμούς ο Μουαουάντ τοποθετεί την Ευρώπη ως αφετηρία και κέντρο μιας μεγάλης ιστορίας βίας -και η ίδια εξάλλου με βίαιο τρόπο έγινε κτήμα του Δία-, που φτάνει ως τις μέρες μας. Συγκλονιστική η ερμηνεία της Λεόρα Ρίβλιν στον ομώνυμο ρόλο, αρχέγονο σύμβολο μητριαρχίας, άκαμπτη, παγερή, ομολογεί τις δολοφονίες των παιδιών της, αλλά ταυτόχρονα με στοργική αγάπη αγκαλιάζει τα εναπομείναντα και αντί για παιχνίδια τους προσφέρει πια στα χρόνια της ενηλικίωσης γόβες για να προχωρήσουν μπροστά (από τις πιο ωραίες σκηνές -λειτουργεί ως "κάθαρση"-, η προσπάθεια των κοριτσιών να ορθοποδήσουν στα καινούργια τακούνια). Η Ζιλιέτ Μπινός, το μεγάλο όνομα για το οποίο κυρίως σπεύσαμε, αν και δεν πρωταγωνιστούσε, είχε μια ερμηνεία "ήσυχη" και πιο εσωτερική, καθώς ήταν η μάνα που -προφανώς- σπάραζε και διχαζόταν μέσα της για την πράξη του γιου της και τελικά τον παροτρύνει να ομολογήσει το έγκλημα, ενώ λίγο αργότερα μαθαίνει και για το δικό της ειδεχθές ριζικό. Ξεχωριστός ο Εμμάνουελ Σβαρτς (Ζακαρί, γιος), ομολογεί τη γυναικοκτονία που έχει διαπράξει και προσπαθεί να συνειδητοποιήσει το γιατί. Τα στάδια του ψυχισμού του, από την παράκρουση ως τη σκέψη, αποτυπώνονται σε έναν κορυφαίο μονόλογο. Αξιοσημείωτη η παρουσία της Ελληνίδας ηθοποιού Δανάης Επιθυμιάδη στον ρόλο της Μεγάρας, μιας δυναμικής, αθυρόστομης περσόνας-γρίφου, μιας εκ των τριών αδερφών, που εμφανίζεται για να καταθέσει τη δική της μαρτυρία, αν και δεν γνωρίζει, αποτυπώνοντας την αβέβαιη και ενίοτε παρεξηγημένη συλλογική μνήμη. Το σκηνικό (μεγάλο κουτί-εξέδρα) ήταν διεκπεραιωτικό, αισθητικά άκομψο, τα κοστούμια ταιριαστά με τους χαρακτήρες, που αλληγορικά φέρουν διαχρονικά νοήματα. 

Σύνολο: Ενδιαφέρον ιδεολογικό υπόβαθρο, στην εξωτερίκευσή του, ωστόσο, δεν έβγαλε τα αιχμηρά και τολμηρά συναισθήματα, που προφανώς προσδοκούσε, ούτε τον έλεο και τον φόβο κατά τον αριστοτελικό ορισμό, καθότι βασικά στοιχεία της υπόθεσης είναι εμπνευσμένα από αρχαίες τραγωδίες. Παρά τις αξιόλογες ερμηνείες, ο ποιητικός κατά βάσει λόγος, χωρίς αλληλουχία, λειτούργησε περισσότερο σαν ένα ανακάτεμα προσώπων και συμβολισμών, αφήνοντας την επίγευση διδακτισμού, του ανολοκλήρωτου και εκκρεμούς. Περιμέναμε τη δυνατή σκηνή, τη μεγάλη έκπληξη, που, όμως, δεν ήρθε. Ίσως η παράσταση, καθότι από τη φύση της "εσωτερική", λειτουργούσε πιο δεκτικά σε ένα κλειστό θέατρο. Δεν διακρίναμε, εξάλλου, εκείνο που την καθιστά προορισμένη για τον χώρο της Επιδαύρου (βασική επισήμανση του συγγραφέα-σκηνοθέτη, τόσο στο συνοδευτικό πρόγραμμα, όσο και στην προηγηθείσα συνέντευξη τύπου).     

Ταυτότητα της παράστασης: ΕΔΩ

Συνέντευξη τύπου και περισσότερες πληροφορίες: ΕΔΩ