«Βέρθερος» του Ζυλ Μασνέ στην ΕΛΣ
Ένα καλλιτεχνικό γεγονός διεθνούς ακτινοβολίας παρουσιάζει η Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο Βέρθερος του Ζυλ Μασνέ, σε σκηνοθεσία του αείμνηστου Σπύρου Ευαγγελάτου, φέρνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή την κορυφαία μεσόφωνο της εποχής μας Ανίτα Ρατσβελισβίλι, η οποία θα αναμετρηθεί για πρώτη φορά στην καριέρα της με τον ρόλο της Σαρλότ. Διευθύνει ο διεθνώς καταξιωμένος Καναδός αρχιμουσικός Ζακ Λακόμπ, ενώ τον ρόλο του τίτλου ερμηνεύει ο σπουδαίος Ιταλός τενόρος Φραντσέσκο Ντεμούρο. Από τις 23 Μαρτίου 2023 και για έξι παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Ο Βέρθερος του Ζυλ Μασνέ, μια από τις δημοφιλέστερες όπερες του γαλλικού ρεπερτορίου, γράφτηκε περίπου έναν αιώνα μετά το επιστολικό μυθιστόρημα του Γκαίτε στο οποίο βασίζεται. Η όπερα αναφέρεται στην ιστορία του αδιέξοδου έρωτα ανάμεσα στον νεαρό Βέρθερο και τη Σαρλότ. Όταν ο Βέρθερος αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει καμία ελπίδα, αυτοκτονεί. Η Σαρλότ, που έχει αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης, σπεύδει κοντά του και τον προλαβαίνει λίγο πριν εκείνος ξεψυχήσει.
Όπως και ο Φάουστ του Γκαίτε (που ως λυρικό έργο έγινε κυρίως γνωστός από την εκδοχή του Γκουνό), έτσι και ο Βέρθερος κατέκτησε τον χώρο της όπερας έχοντας μελοποιηθεί από Γάλλο συνθέτη, τον σπουδαίο Ζυλ Μασνέ. Η όπερα του Μασνέ, η οποία σκιαγραφεί με δεξιοτεχνικό τρόπο τον ποιητικό χαρακτήρα του ιδεαλιστή Βέρθερου και της παγιδευμένης στις κοινωνικές επιταγές Σαρλότ, γνώρισε τεράστια επιτυχία τον καιρό που γράφτηκε, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και επηρέασε από τα ήθη ως τη μόδα της εποχής.
Ο οπερατικός Βέρθερος ακολουθεί τους δικούς του κανόνες, παίρνοντας ουσιαστικές αποστάσεις από το πρωτότυπο. Διατηρεί τη σύγκρουση με τον περίγυρο και τις κοινωνικές συμβάσεις, αλλά αφήνει κατά μέρος τις φιλοσοφικές αναζητήσεις. Η ιστορία του ήρωα του Γκαίτε ενέπνευσε στον Γάλλο συνθέτη μουσική μεγάλου λυρισμού και σπάνιας τρυφερότητας, από την οποία δεν λείπουν έντονα δραματικά ξεσπάσματα. Η μελωδική έμπνευση του Μασνέ στον Βέρθερο είναι ιδιαίτερα πλούσια. Μέσα από αυτήν διεισδύει στην ψυχολογία των βασικών του χαρακτήρων, πλάθοντας ανάγλυφες προσωπικότητες. Όσο προχωρά η όπερα και από την αθωότητα και τις απλές χαρές της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής το έργο εστιάζει στη συναισθηματική ζωή των δύο βασικών χαρακτήρων, τόσο η μουσική περνά από την περιγραφή της εξωτερικής, δημόσιας εικόνας τους στην απόδοση του περίπλοκου, σκοτεινού εσωτερικού τους κόσμου.
Ο Βέρθερος με μια ματιά
Ο συνθέτης: Ο Γάλλος συνθέτης Ζυλ Εμίλ Φρεντερίκ Μασνέ γεννήθηκε στις 12 Μαΐου 1842. Έλαβε τα πρώτα μαθήματα πιάνου από τη μητέρα του και μόλις 11 ετών γράφτηκε στο Ωδείο του Παρισιού. Όταν οι γονείς του έφυγαν από την πόλη, ο Ζυλ συνέχισε τις σπουδές του μένοντας σε φίλους και εργαζόμενος, μεταξύ άλλων, ως τυμπανιστής στο Λυρικό Θέατρο. Το 1862 κέρδισε το περίφημο Βραβείο της Ρώμης. Η πρώτη του όπερα παρουσιάστηκε το 1867 ενώ το 1873 το δραματικό ορατόριό του Μαρία Μαγδαληνή απέσπασε ιδιαίτερα επαινετικά σχόλια από τους Τσαϊκόφσκι, Ντ’Αντύ, και Γκουνό. Στη σταδιοδρομία του τον βοήθησαν ο Αμπρουάζ Τομά, συνθέτης της όπερας Μινιόν και ο εκδότης Ζωρζ Αρτμάν. Από πολύ νωρίς τιμήθηκε με πολύ σημαντικές διακρίσεις και μόλις 36 ετών εξελέγη ως το νεότερο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Συνέθεσε περισσότερες από τριάντα όπερες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα έργα Ηρωδιάδα (1881/84), Μανόν (1884), Βέρθερος (1892/93), Θαΐς (1894/98), Δον Κιχώτης (1910). Πέθανε στο Παρίσι το 1912 μετά από μακρόχρονη μάχη με τον καρκίνο.
Το έργο: Λυρικό δράμα σε τέσσερις πράξεις, ο Βέρθερος βασίζεται σε ποιητικό κείμενο των Εντουάρ Μπλω, Πωλ Μιλλιέ και Ζωρζ Αρτμάν, που με τη σειρά του στηρίζεται στο επιστολικό μυθιστόρημα του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου (1774).
Πρεμιέρες: Η παγκόσμια πρώτη παρουσίαση του έργου πραγματοποιήθηκε στην Όπερα της Αυλής της Βιέννης στις 16 Φεβρουαρίου 1892, όπου το έργο δόθηκε στα γερμανικά. Η πρώτη παρουσίαση στα γαλλικά ακολούθησε στη Γενεύη, στις 27 Δεκεμβρίου 1892. Η όπερα εντάχθηκε στο δραματολόγιο της ΕΛΣ στις 4 Ιανουαρίου 1962. Παρουσιάστηκε στο Θέατρο Ολύμπια σε ελληνική μετάφραση του συνθέτη Γεωργίου Σκλάβου και μουσική διεύθυνση του Τότη Καραλίβανου.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Μουσική διεύθυνση: Ζακ Λακόμπ
Σκηνοθεσία: Σπύρος Ευαγγελάτος
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Σκηνικά, κοστούμια: Γιώργος Πάτσας
Αναβίωση σκηνικών, κοστουμιών: Τότα Πρίτσα
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου
Βέρθερος: Φραντσέσκο Ντεμούρο
Αλμπέρ: Νίκος Κοτενίδης
Διοικητής: Γιάννης Γιαννίσης
Σμιτ: Νικόλας Μαραζιώτης
Γιόχαν: Μαρίνος Ταρνανάς
Mπρύλμαν: Ιωάννης Κοντέλλης
Σαρλότ: Ανίτα Ρατσβελισβίλι
Σοφί: Χρύσα Μαλιαμάνη
Καίτχεν: Αιμιλία Τσιμιδάκη
Με την Ορχήστρα και την Παιδική Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής της αποστολής
