Μαγειρεύοντας στην Αρχαία Ελλάδα | E-book από το ΜΚΤ
ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΑ ΧΡΟΝΙΑ;
Οι πιο παλιές γραπτές πηγές είναι τα αρχεία πάνω στις πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β΄ από τα μυκηναϊκά χρόνια. Πρόκειται για καταλόγους, όπου αναφέρονται μόνο τα τρόφιμα εκείνα που αποτελούσαν προϊόντα ανταλλαγής ή και φορολόγησης, όπως το σιτάρι, το λάδι και άλλα. Το γεγονός ότι δεν αναφέρονται καθόλου τα λαχανικά, δεν σημαίνει ότι δεν έτρωγαν λαχανικά, αλλά ότι απλά δεν τα θεωρούσαν ανταλλάξιμο προϊόν.
Οι περισσότερες πληροφορίες για τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. προέρχονται από τα Ομηρικά έπη. Τα τρόφιμα, ο τρόπος που τα παρασκεύαζαν αλλά και οι συνήθειες των ανθρώπων σχετικά με το φαγητό περιγράφονται με αρκετές λεπτομέρειες. Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη που γράφτηκαν κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. δίνουν με ζωντάνια τις συνήθειες εκείνης της εποχής γύρω από το φαγητό και το ποτό. Στις περιγραφές του Αριστοφάνη οφείλεται το γεγονός ότι ο μάγειρας γίνεται μια πολύ σημαντική μορφή στο θέατρο.
Η σημασία της σωστής διατροφής τονίζεται στα έργα του Ιπποκράτη, του πιο φημισμένου γιατρού του 5ου π.Χ. αιώνα, ενώ και στα φιλοσοφικά συγγράμματα του Πλάτωνα, με τις συχνές αναφορές στη σωστή δίαιτα, γίνεται φανερό πόσο πολύ η διατροφή επηρέαζε σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής στην αρχαία Ελλάδα. Ο Αθήναιος, παρόλο που έζησε στα τέλη του 2ου αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα, στο έργο του Δειπνοσοφιστές, γράφει για τις διατροφικές συνήθειες των κλασικών χρόνων (5ο και 4ο π.Χ. αιώνα), ενώ έχει διασώσει πολλές συνταγές, καθώς και ονόματα φημισμένων καλοφαγάδων.
Οι αρχαιολογικές πηγές που αφορούν στο φαγητό και στο ποτό είναι πολλές και ποικίλες. Αγγεία και σκεύη για την προετοιμασία του φαγητού, το σερβίρισμα και την αποθήκευση, όπως αγγεία, κύπελλα, πιάτα φαγητού, πιθάρια, χύτρες, σουρωτήρια, κουτάλες, μαχαίρια και άλλα. Απεικονίσεις με θέματα που σχετίζονται με την διατροφή, με αγαπημένες τροφές, φρούτα, ψάρια, κυνήγι, καθώς και καταστήματα κρεοπωλών, οπωροπωλών, αρτοποιών, μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες. Τις παραστάσεις αυτές βλέπουμε πάνω σε αγγεία, ιδιαίτερα από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά, καθώς και σε ανάγλυφα και τοιχογραφίες από τα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια.
Με τις ανασκαφές έρχονται στο φως και υπολείμματα τροφών, απανθρακωμένα συνήθως ή ό,τι απέμεινε από αυτά μέσα σε αγγεία. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα λεγόμενα απορρίμματα της κουζίνας, όπως οστά από ζώα και άλλα που μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες.
Τα τελευταία χρόνια η υποβρύχια αρχαιολογία έχει καθιερωθεί ως ιδιαίτερος κλάδος. Οι υποβρύχιες ανασκαφές συχνά ασχολούνται με τα ναυάγια που στην αρχαιότητα ήταν συχνά. Πολλά από τα είδη πρώτης ανάγκης και ιδιαίτερα τρόφιμα όπως το κρασί και το λάδι, μεταφέρονταν μέσω των θαλάσσιων δρόμων. Έτσι αμφορείς και πιθάρια, αγγεία δηλαδή που χρησίμευαν στη μεταφορά των αγαθών, είναι συχνά ευρήματα μέσα στα βυθισμένα καράβια. Από τις σφραγίδες στις λαβές τους κυρίως, οι αρχαιολόγοι μπορούν να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τα δρομολόγια και τις εμπορικές ανταλλαγές ανάμεσα σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου.
Προϊόντα τέλος που αφήνουν κατάλοιπα, όπως κουκούτσια από ελιές ή σταφύλια για παράδειγμα, είναι και αυτά μάρτυρες των διατροφικών συνηθειών των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων.
