Η μνήμη ποιων ανθρώπων μετράει; Το αποικιοκρατικό παρελθόν και ο ρατσισμός στην Ευρώπη

Η μνήμη ποιων ανθρώπων μετράει; Το αποικιοκρατικό παρελθόν και ο ρατσισμός στην Ευρώπη

Ο ανθρωπολόγος Michael Herzfeld χαρακτήρισε κάποτε τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη ως «κρυπτο-αποικιοκρατική». Ο όρος αυτός περιγράφει την κατάσταση κρατών που ναι μεν κατ’ όνομα είναι πολιτικά ανεξάρτητα αλλά λόγω της οικονομικής εξάρτησης παραμένουν στην πράξη εξαρτημένα με έναν συχνά σαφώς ταπεινωτικό τρόπο.

Όλα τα κράτη των Βαλκανίων λειτουργούσαν με αυτόν τον τρόπο – παρέμειναν ακόμη και μετά την ανεξαρτησία τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία έρμαια των μηχανορραφιών και των πολιτικών παιχνιδιών των ευρωπαϊκών δυνάμεων, οι οποίες εν μέρει ασκούσαν την επιρροή τους κατά βούληση στην εσωτερική πολιτική των κρατών. Έτσι, η σχέση των γερμανικών κρατών προς την ανεξάρτητη Ελλάδα χαρακτηρίστηκε τον 19ο αιώνα από μια αίσθηση ανωτερότητας εκ μέρους τους.
Επομένως, υπάρχει μια μακρά προϊστορία της αυτοκρατορικής εμπλοκής, η οποία κατ’ αρχάς οδηγεί σε μια εξήγηση για το αδιανόητο γεγονός του αφανισμού 1.600 χωριών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Και ακολούθησε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους ένα μετα-αποικιοκρατικό σενάριο; Εδώ δεν πρόκειται πάντα για ηθικά ερωτήματα ενοχής και αθωότητας, αλλά για μια νέα αντίληψη των πλεγμάτων σχέσεων στις ποικίλες μορφές αναπόφευκτης γειτονίας και συνεργασίας.

Η Γερμανία χρειάζεται μια νέα, διευρυμένη πολιτική της μνήμης επειδή οι διασυνοριακές σχέσεις είναι πιο σημαντικές από ποτέ για μια χώρα που την επηρεάζει ολοένα περισσότερο η μετανάστευση, που είναι ενταγμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ενσωματωμένη σε ένα παγκόσμιο γίγνεσθαι στο οποίο το παρελθόν θα συνεχίσει να παίζει ένα ρόλο.

Μέσα από το νέο βιβλίο του Mark Terkessidis «Η μνήμη ποιων ανθρώπων μετράει; Το αποικιοκρατικό παρελθόν και ο ρατσισμός σήμερα» (2018) o Έλληνας ιστορικός Κωστής Παπαϊωάννου και η κοινωνική ανθρωπολόγος Αθηνά Αθανασίου θα δημιουργήσουν συνδέσεις για την τρέχουσα συζήτηση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Πρόκειται για ερωτήματα γύρω από τρέχοντα ζητήματα, όπως η άνοδος του εθνικισμού και του ρατσισμού από την οπτική γωνία του πολιτισμού της μνήμης και η συζήτηση για τις (μετα)αποικιακές εξαρτήσεις.

Ο Mark Terkessidis είναι ανεξάρτητος συντάκτης με κύρια θέματα ενδιαφέροντος την (ποπ) κουλτούρα, τη μετανάστευση, τον ρατσισμό και την κοινωνική αλλαγή. Είναι αρχισυντάκτης στο περιοδικό «Spex», ραδιοφωνικός παραγωγός στον σταθμό «Funkhaus Europa» του WDR; δημοσίευσε πολυάριθμα άρθρα στις εφημερίδες «tageszeitung», «Die Zeit», «Süddeutsche Zeitung», «Freitag» και υπήρξε ως το 2017 εντεταλμένος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σανκτ Γκάλεν.

Ο Κωστής Παπαϊωάννου διετέλεσε πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Γενικός Γραμματέας Δικαιωμάτων. Ήταν πρωτεργάτης του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας και συμμετέχει στο συντονισμό του Παρατηρητηρίου της δίκης της Χρυσής Αυγής. Είναι Διευθυντής του Σημείου για τη μελέτη και καταπολέμηση της Ακροδεξιάς. 

Η Αθηνά Αθανασίου είναι Καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών στην Αθήνα. Οι έρευνες και οι δημοσιεύσεις της αφορούν την πολιτική της μνήμης, του πένθους και των συναισθημάτων, τη φεμινιστική και αντιρατσιστική θεωρία, τη βιοπολιτική, την πολιτισμική θεωρία.

Η παρακολούθηση της εκδήλωσης θα γίνει διαδικτυακά μέσω live streaming στο Facebook (ελληνικά) και στο κανάλι στο YouTube (γερμανικά) του Ινστιτούτου Γκαίτε.

subscribe

Συμπληρώστε το email σας για να γίνετε συνδρομητής στο deBόp. Το email σας θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά από το deBόp και μόνο για την αποστολή της εβδομαδιαίας agenda και περιοδικών newsletter ευρύτερου πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Καταχωρώντας εδώ το email σας, αποδέχεστε την πολιτική απορρήτου μας.