Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2021: Η ανακοίνωση των νικητών

Περίπου μια εβδομάδα μετά την ανακοίνωση της βραχείας λίστας ανακοινώθηκαν χθες από το Υπουργείο Πολιτισμού τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2021 (για εκδόσεις που κυκλοφόρησαν το 2020) και τα αντίστοιχα για το παιδικό βιβλίο και τη λογοτεχνική μετάφραση. Τα περισσότερα βραβεία προέκυψαν ως αποτέλεσμα κατά πλειοψηφία, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις το βραβείο δόθηκε εξ ημισείας (ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος που απονέμεται στους Νίκο Δαββέτα για το Άντρες χωρίς Άντρες (εκδόσεις Πατάκη) και στη  Λουίζα Παπαλοΐζου για το βιβλίο της Το βουνί (εκδόσεις Το Ροδακιό).

Αξιοσημείωτη η βράβευση του σπουδαίου νεοελληνιστή Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμινγχαμ της Αγγλίας Δημήτρη Τζιόβα για τη συνολική του προσφορά στα Γράμματα (Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2021). Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής και διευθύνει τη μεταφραστική σειρά νεοελληνικής λογοτεχνίας που εκδίδεται από το Κέντρο Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μπέρμινγχαμ. Έχει διατελέσει Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών (1995-1998) και μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών "Journal of Modern Greek Studies" (1992-2007), "Byzantine and Modern Greek Studies" (1995-2009), "Journal of Greek Media and Culture" (Advisory Board 2014 μέχρι σήμερα) και "Gramma", που εκδίδεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2003 μέχρι σήμερα). Το συνολικό έργο του, που περιλαμβάνει τη συγγραφή και την επιμέλεια επιστημονικών τόμων, αποτελείται από 24 τίτλους (στα ελληνικά και στα αγγλικά).  Από τους πρώτους εισηγητές της λογοτεχνικής θεωρίας στην Ελλάδα (Μετά την Αισθητική. Θεωρητικές δοκιμές και ερμηνευτικές αναγνώσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Γνώση 1987 και Το παλίμψηστο της ελληνικής αφήγησης. Από την αφηγηματολογία στη διαλογικότητα, Οδυσσέας 1993), μελέτησε το ιδεολόγημα της ελληνικότητας και τον λογοτεχνικό και πολιτισμικό εθνοκεντρισμό (The nationalism of the Demoticists and its impact on their literary theory (1888-1930), Hakkert 1986 και Οι μεταμορφώσεις του εθνισμού και το ιδεολόγημα της ελληνικότητας στο μεσοπόλεμο, Οδυσσέας 1989) και έθεσε σε νέες βάσεις τη μελέτη του ελληνικού μοντερνισμού (Greek Modernism and Beyond (επιμ.), Rowman & Littlefield 1997 και Από τον Λυρισμό στον Μοντερνισμό, Νεφέλη 2005). Με έμφαση στην πεζογραφία, έχει μελετήσει συστηματικά και έχει επιμεληθεί σε ξεχωριστούς τόμους έργα του Γιώργου Θεοτοκά (Τετράδια Ημερολογίου 1939-1954, Εστία 1987) και παλαιότερων συγγραφέων (Πιτζιπιός, Ψυχάρης, Ραγκαβής). To 2011 του απονεμήθηκε το βραβείο του περιοδικού "Διαβάζω" για το βιβλίο του Ο μύθος της Γενιάς του Τριάντα: Νεοτερικότητα, ελληνικότητα και πολιτισμική ιδεολογία (Πόλις 2011), ενώ από το από το 1995 αρθογραφεί στην εφημερίδα "Το Βήμα".

Σύμφωνα με την κρίση της Επιτροπής, ο Δημήτρης Τζιόβας με την πρωτότυπη, αναστοχαστική και αδιάλειπτη προσφορά του στα ελληνικά γράμματα συμβάλλει στην ανανέωση των νεοελληνικών σπουδών, εμπλουτίζοντας την κριτική φιλολογία με νέες μεθόδους και ερμηνευτικές αναγνώσεις, ενώ παράλληλα, με το έργο του συντελεί αποφασιστικά στην προώθηση και διάδοση των ελληνικών γραμμάτων στο εξωτερικό. Στο σκεπτικό της επιτροπής αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «Ο συγγραφέας παρακολουθώντας με τολμηρή αναθεωρητική διάθεση τις αλλεπάλληλες στροφές της θεωρίας της λογοτεχνίας (από την αφηγηματολογία και τον στρουκτουραλισμό μέχρι τον νέο ιστορικισμό και την ηθική κριτική) σύστησε και εξοικείωσε το ελληνικό κοινό με διεθνείς τάσεις και εξελίξεις στη μελέτη της λογοτεχνίας, επισημαίνοντας ευρύτερες πολιτισμικές, κοινωνικές και αναγνωστικές αλλαγές. Το πλούσιο έργο του, ιδιαίτερα επιδραστικό στους μελετητές των πολιτισμικών και νεοελληνικών σπουδών αλλά και των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, συνδέει τη λογοτεχνία με την κουλτούρα και την κοινωνία, με τα πολιτικά και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα, συμβάλλοντας στην υπεράσπιση των ευρύτερων ανθρωπιστικών επιστημών και στη σοβαρή μελέτη ζητημάτων ιδεολογίας και ταυτότητας του νεότερου ελληνισμού».

Αναλυτικά τα βραβεία:

Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Νίκο Δαββέτα για το έργο του Άντρες χωρίς άντρες (εκδόσεις Πατάκη), και στη Λουίζα Παπαλοΐζου για το έργο της Το βουνί (εκδόσεις Το Ροδακιό). Δύο οι διακρίσεις και στο Κρατικό Βραβείο Διηγήματος - Νουβέλας 2021 που μοιράζεται κατά πλειοψηφία στον Θανάση Χατζόπουλο για το έργο του Ιστορικός ενεστώς (εκδόσεις Πόλις) και στον Χρήστο Χρηστίδη για το έργο του Γυμνός (εκδόσεις Εντευκτηρίου). Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Διονύση Καψάλη για το έργο του Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου (εκδόσεις Άγρα).

Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Χριστίνα Κουλούρη για το έργο της Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930 (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), ενώ στην κατηγορία Μαρτυρίας - Bιογραφίας - Χρονικού - Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2021 το βραβείο απονέμεται κατά πλειοψηφία στους Στράτο Ν. Δορδανά & Βάιο Καλογρηά για το έργο τους Οι ζωές των άλλων, Η Στάζι και οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία (1949-1989), εκδόσεις Επίκεντρο.

Οι Πρωτοεμφανιζόμενοι Συγγραφείς που ξεχώρισε η Επιτροπή, επίσης κατά πλειοψηφία και εξ ημισείας, είναι οι Σπύρος Γούλας για το έργο του Τα περσινά τους βάζουν για καλά (εκδόσεις Πόλις) και Φοίβος Οικονομίδης για το βιβλίο του Βορράς (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας).

Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο 2021 για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη για το έργο του Έξοδα νοσηλείας (εκδόσεις Ενύπνιο) και στον Δημήτρη Χριστόπουλο για το έργο του Τζίντιλι, εκδόσεις Το Ροδακιό. Η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα την απονομή τιμητικής διάκρισης στα περιοδικά Δέκατα και Σημειώσεις.

Στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2021 οι κρίσεις της Επιτροπής κατέληξαν σε ομόφωνες αποφάσεις. Πιο συγκεκριμένα:

Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2021, απονέμεται ομόφωνα στον Ευριπίδη Γαραντούδη, για τη μετάφραση του έργου του Σάντρο Πέννα, Τα ποιήματα (εκδόσεις Gutenberg). Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου Της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2021 αποδίδεται ομόφωνα στον Θανάση Βαλτινό, για τη μετάφραση των έργων του Ευριπίδη Τρωάδες. Μήδεια (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2021 απονέμεται ομόφωνα στον Νικόλα Κροτσέτι (Nicola Crocetti) για τη μετάφραση της Οδύσσειας του Ν. Καζαντζάκη (εκδόσεις Crocettieditore).

Ομοίως ομόφωνες ήταν και οι κρίσεις για τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2021. Αναλυτικότερα, το Παιδικό Λογοτεχνικό Βιβλίο που ξεχώρισε η επιτροπή είναι Η μαλαματένια βελανιδιά του Μιχάλη Μακρόπουλου, σε εικονογράφηση Κατερίνα Χαδουλού, από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο και το Εφηβικό-Νεανικό Λογοτεχνικό Βιβλίο το Φως σε μαύρο ουρανό της Ελένης Πριοβόλου (από τις εκδόσεις Καστανιώτη). Το Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται στην Ίριδα Σαμαρτζή για το Τάτα (εκδόσεις Ίκαρος), ενώ το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά στο βιβλίο 30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ της Στέλλας Κάσδαγλη σε εικονογράφηση Φωτεινή Τίκκου (από τις εκδόσεις Πατάκη).

* Την επιτροπή των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων συνέθεσαν οι: Άλκηστις Σοφού (Αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικού Ινστιτούτου στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης), Σοφία Ντενίση (Καθηγήτρια Ιστορίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών), Ελένη Παπαργυρίου (Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, συμμετοχή έως τον Δεκέμβριο 2021), οι συγγραφείς Δημήτρης Νόλλας, Ηλίας Καφάογλου και Δημήτρης Αθηνάκης, οι κριτικοί Νίκος Βατόπουλος, Κωνσταντίνος Καραβίδας (διδάσκων στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) και Ευτυχία Παναγιώτου.

Στην επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης συμμετείχαν οι: Παύλος Καλλιγάς (Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο την Αρχαία Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, πρόεδρος), Ιωάννης Δημ. Τσόλκας (Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αντιπρόεδρος), Δημήτρης Φίλιας (Καθηγητής Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα), Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός (Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών), Βασίλης Σαμπατακάκης (Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Διευθυντής Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund, Σουηδία), οι κριτικοί-συγγραφείς Κώστας Καλφόπουλος και Κωνσταντίνος Μπούρας και οι μεταφραστές Ρίτα Κολαΐτη και Ευρυβιάδης Σοφός.

Τέλος, την Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου απάρτισαν οι: Μένη Κανατσούλη (Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος), Τασούλα Τσιλιμένη (Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Αντιπρόεδρος), Αναστασία Οικονομίδου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης), Γιάννης Σ. Παπαδάτος (Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου), Δημήτρης Πολίτης (Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών), η κριτικός Ζωή Κοσκινίδου, οι εικονογράφοι Τέτη Σώλου και Λήδα Βαρβαρούση και η συγγραφέας Αγγελική Δαρλάση.