Γιγάντια αράχνη στο "Σταύρος Νιάρχος"/ Ένα εμβληματικό γλυπτό με τη δική του ιστορία

Η γιγάντια, εμβληματική αράχνη της Louise Bourgeois (1911-2010), μιας από τις σημαντικότερες γυναικείες παρουσίες στον χώρο της γλυπτικής, έφτασε και εκτίθεται στον προαύλιο χώρο του Κέντρου Πολιτισμού "Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος" σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ (ως τον Νοέμβριο 2022, είσοδος δωρεάν). Oι δύο φορείς συνεργάζονται με απώτερο σκοπό τη διάδοση της σύγχρονης τέχνης και την επαφή της με το ευρύ κοινό. Στο πλαίσιο αυτό επαναπροσδιορίζεται ο δημόσιος χώρος, καθώς και η αναβάθμιση της καθημερινότητας του πολίτη.

Οι γονείς της Bourgeois ήταν συντηρητές παλαιών ταπισερί. Στην ηλικία των 10 ετών ξεκίνησε να τους βοηθά στα σχέδια, γεγονός που μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη της επαφή με την τέχνη.Το 1982, δημοσίευσε στο αμερικανικό περιοδικό "Artforum" ένα εικονογραφημένο διήγημα με φωτογραφίες της παιδικής της ηλικίας, το οποίο ονόμασε "Παιδική Κακοποίηση". Η αισθητική είναι κοντά σε αυτή των περιοδικών του Σουρεαλισμού της δεκαετίας του 1930. Σε αυτό το κείμενο αναφέρεται σε ένα επεισόδιο βάσει του οποίου θεμελιώθηκε η κριτική ανάλυση του έργου της: κατά τη διάρκεια της εφηβείας της, μια νεαρή Αγγλίδα τροφός είναι ερωμένη του πατέρα της και η μητέρα της κλείνει τα μάτια σε αυτή τη σχέση.

Από τη δεκαετία του 1980 οι βιογραφικές και ψυχαναλυτικές προεκτάσεις θα κατευθύνουν την ανάγνωση του έργου της Λουίζ Μπουρζουά. Και η ίδια κάνει λόγο για το μοντέλο των ελεύθερων συνειρμών. Μετά το σχολείο σπούδασε ανώτερα μαθηματικά στη Σορβόννη, ελπίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα βρει την τάξη και τη λογική στη ζωή της. Σύντομα, όμως, θα απομακρυνθεί από την επιστήμη αυτή, η οποία αποδεικνύεται υπερβολικά θεωρητική για εκείνη: "Για να εκφράσω τις ανυπόφορες οικογενειακές εντάσεις, έπρεπε το άγχος μου να διοχετευτεί σε μορφές που μπορούσα να αλλάξω, να καταστρέψω και να επαναδημιουργήσω", δηλώνει χαρακτηριστικά. Ξεκινά σπουδές τέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι και εν συνεχεία σε άλλες σημαντικές Ακαδημίες, μαθητεύοντας πλάι σε σπουδαία ονόματα της εποχής.  

 Το 1937 γνωρίζει τον Αμερικανό ιστορικό τέχνης Ρόμπερτ Γκολντγουώτερ. Παντρεύονται και εγκαθίστανται στη Νέα Υόρκη. Με αυτό τον τρόπο έρχεται σε άμεση επαφή με τους Σουρεαλιστές, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους εγκατέλειψαν τη Γαλλία για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί παρουσιάζει την πρώτη της προσωπική έκθεση το 1945.

Μέσα από την τέχνη της εξέφρασε τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους της, προσπάθησε να διαχειριστεί τα προβλήματά της και να δώσει μορφή στα έντονα συναισθήματά της. Η ενοχή, ο φόβος, η μνήμη, η μητρότητα και η αγάπη κυριαρχούν στον δημιουργικό της καμβά. Το έργο της αναγνωρίστηκε όταν ήταν σε μεγάλη ηλικία. Μάλιστα έγινε η πρώτη γλύπτρια γυναίκα της οποίας αναδρομική έκθεση φιλοξενήθηκε στο ΜοΜΑ. Οι γιγάντιες αράχνες της είναι από από τα σημαντικότερα γλυπτά της και η αναγνώρισή τους την κατέταξε στις κορυφαίες καλλιτέχνιδες του 20ου αιώνα.

Το Μaman, το μεγαλύτερο έργο της σειράς, είναι κατασκευασμένο από χάλυβα και μάρμαρο έχοντας ύψος περίπου δέκα μέτρα. Το έργο εκτέθηκε για πρώτη φορά το 2000 στην Tate Modern. Με μαρμάρινα αυγά στο υπογάστριό του το γλυπτό ενσωματώνει ιδέες της μητρικής προστασίας. Η ίδια η γλύπτρια δήλωσε ότι το έργο της αυτό συμβολίζει τη μητέρα της, με την οποία ένιωθε πολύ κοντά και η ξαφνική της απώλεια την έστρεψε στο να μελετήσει αισθήματα εγκατάλειψης και απώλειας. «Η μητέρα μου ήταν η καλύτερή μου φίλη, ήταν προσεκτική, έξυπνη και υπομονετική, καθησυχαστική, λεπτεπίλεπτη, λογική, διακριτική, δρούσε όπως μια αράχνη δηλαδή».

Το σώμα της αράχνης δημιουργεί μια αρχιτεκτονική εμπειρία που συμβολίζει τον ιστό των ανθρωπίνων σχέσεων και των αλληλοεξαρτήσεων. Από την άλλη υποδηλώνει και την εμπειρία της ίδιας από τη μητρότητα. Το έργο κυριαρχώντας στο περιβάλλον που είναι τοποθετημένο υποδηλώνει την παγίδευση, προκαλώντας από φόβο μέχρι δέος. Τα αισθήματα της οικειότητας, της συνύπαρξης και της κοινής μοίρας επανεξετάζονται σε νέα βάση. «Απέτυχα ως σύζυγος, γυναίκα, μητέρα, οικοδέσποινα, καλλιτέχνιδα, επιχειρηματίας, φίλη, αδελφή, αλλά δεν απέτυχα στην αναζήτηση της αλήθειας», δήλωνε χαρακτηριστικά. Αυτή την αναζητάει επιτακτικά και εναγωνίως με το σύνολο των έργων της.

Με αφορμή την έκθεση σχεδιάστηκε και υλοποιείται ένα πλούσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων (θεατρικές αναγνώσεις, εργαστήρια, σχολικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα ειδικά για μέλη, θεματικές ξεναγήσεις). Στόχος τους είναι να ενισχύσουν την κατανόηση και την εμβάθυνση στο έργο της Bourgeois και των θεματικών που αυτό αντανακλά, συστήνοντας γενικότερα τη σύγχρονη τέχνη στο λιγότερο μυημένο κοινό.

Δείτε αναλυτικά τις σχετικές εκδηλώσεις: https://www.snfcc.org/Maman