Οι αρχαίοι, «πράσινοι» μύθοι του Αναστάση Παναγή

Το debop.gr μίλησε με τον Αναστάση Παναγή για την έκθεσή του, με τίτλο TALES OF THE GREEN HEART, ως αφορμή για την έκληψη της άνοιξης ως σύμβολο του αέναου κύκλου θανάτου και αναγέννησης.

Τι θέση έχουν το πράσινο χρώμα και το σχήμα της καρδιάς στο έργο σας; Πως συνδέονται και τι εκφράζουν στο δημιουργικό σας πλαίσιο αναφοράς;

Το πράσινο ήταν πάντα από τα αγαπημένα μου χρώματά. Έχει ειπωθεί πως είναι το μόνο χρώμα που ισορροπεί ανάμεσα στα φωτεινά και στα σκοτεινά - βρίσκεται στη μέση - και έχει ποιότητες και από τα δύο. Στην έκθεση αποκτά για εμένα ιδιαίτερη βαρύτητα. [Η χλωροφύλλη - τα σπάνια πράσινα μάτια - τα φίδια - τα βότανα - το αρσενικό (δηλητήριο) - η μούχλα - η σήψη - τα δάση - το απόκοσμο - η ραδιενέργεια] Με ενδιαφέρει το πως η συμβολική σημασία του χρώματος έχει αλλάξει από ιερό σε δαιμονοποιημένο, βάση της σχέσης του εκάστοτε πολιτισμού με το φυσικό του περιβάλλον. Το πράσινο με τη διττή σημασία του: ως ζωτικό και νοσηρό, καταλαμβάνει τον χώρο της έκθεσης ο οποίος λειτουργεί σαν ένα άγονο τοπίο που σαπίζει - μολύνοντας το και δίνοντας του έτσι ξανά ζωή. Στην εγκατάσταση, η κυριολεκτική πηγή αυτού του “μολυσματικού - ζωογόνου” χρώματος είναι το γλυπτό μιας ανθρώπινης καρδιάς, σε φυσικό μέγεθος, από την οποία αναβλύζει επ’ αόριστον αυτό το πράσινο υγρό. Ο τίτλος: “Tales of the Green Heart” αναφέρεται αφενός σε μια καρδιά μεταμορφωμένη, πράσινη και δηλητηριασμένη, και αφετέρου στην αρχική σημασία του συμβολικού σχήματος της καρδιάς που απεικόνιζε σπόρους και φύλλα φυτών. Στο έργο η καρδιά λειτουργεί τόσο σαν ενα σύμβολο της ερωτικής και συναισθηματικής πληγής, όσο και σαν ένα συμβολικό κέντρο ζωής, όπου αν και δηλητηριασμένο, παραμένει ακέραιο και ίσως δύναται να αναγεννηθεί.

Βλέπουμε μια παραλληλία με την θεά Δήμητρα, θα θέλατε να μας εξηγήσετε τις αναλογίες με την εποχή της κλιματικής κρίσης και το πως αποτυπώνονται αυτές στο project σας;

Μετά την απαγωγή της κόρης της ή τον βιασμό της, ανάλογα με τον μύθο η Δήμητρα - θεά της γεωργίας και της φύσης - απομονώθηκε οργισμένη, μακριά από θεούς και ανθρώπους και εγκατέλειψε τον κόσμο στον αφανισμό. Η σοδειά δεν ήταν εύπορη πια, οι άνθρωποι και τα ζώα πέθαιναν, ο πολιτισμός απειλούνταν – “η θεά εξαφανίστηκε παίρνοντας μαζί της όλη τη ζωή”. Προσωπικά, αυτό που βρίσκω ενδιαφέρον στον προϊστορικό μύθο της οργισμένης Δήμητρας, είναι το πως συνδέει την αθέμιτη εκμετάλλευσή, όλων όσων ο ανθρώπινος - ανδροκρατούμενος πολιτισμός ορίζει κοινωνικά ως περιθωριακά και παθητικά: τα φυτά, το περιβάλλον, τις θηλυκότητες, τις μειονότητες, τα ζώα κ.α. και τους δίνει χώρο για δράση. Έχει επίσης ενδιαφέρον, να παρατηρήσει κανείς το πως στην ιστορία της Δήμητρας, η προσωπική πληγή ορίζεται ως κατι ικανό να ανατρέψει τα πράγματα και να μετατρέψει την φροντίδα σε απόλυτη καταστροφικότητα. Η λύση που οι μύθοι προτείνουν είναι, η υπενθύμιση της αδιαχώριστης και εξαρτώμενης σχέσης του ανθρώπου από το περιβάλλον του. Σήμερα η οργή της Δήμητρας λειτουργεί τόσο ως μια μεταφορά της κλιματική κρίσης, όσο και σαν μια αντανάκλασή μιας προσωπικής πληγής.

Όσον αφορά την έκθεση, θέλοντας να εξετάσω περαιτέρω τη σχέση ανθρώπου και φύσης αλλά και την ανάγκη για απομόνωση επέλεξα να μετατρέψω το Okay InitiativeSpace, στο εγκαταλελειμμένο εργαστήριο ενός ψευδό-επιστήμονα που μέσω τελετουργιών και πειραμάτων, μάταια προσπαθεί, να επαναφέρει ότι έχει ήδη χαθεί, να σώσει τον κόσμο και τον εαυτό του. Η έκθεση είναι μια πολυμεσική εγκατάσταση, γεμάτη με κυριολεκτικά και μεταφορικά τεκμήρια καταστροφών, προσωπικών και φυσικών. Όλα γύρω φαίνονται να σαπίζουν, γίνονται τοξικά - δεν υπάρχει πια ζωή. Όπως η Δήμητρα που με την επιλεκτική παθητικότητα της επηρεάζει το περιβάλλον, έτσι και ο ερευνητής, στο έργο μου έχει αποσυρθεί. Η έκθεση προκαλεί το κοινό να επανεξετάσει τη σχέση του με τους μύθους, την ιστορία και τη φύση, και να αναζητήσει λύσεις για εκτόνωση και διέξοδο σε ένα κόσμο που ίσως έχει ήδη καταρρεύσει.

Τι έχουν να μας πουν εν τέλει οι αρχαίοι, «πράσινοι» μύθοι για τη σχέση ανθρώπου και φύσης στο σήμερα;

Οι μύθοι των πράσινων ανθρώπων και θεοτήτων πάντα σχετίζονταν με το υβριδικό σύμπλεγμα ανθρώπινων και φυτικών μορφών, την υπενθύμιση της αδιαχώριστης σχέσης τους και την επαναφορά της φύσης μέσα στον ανθρώπινο πολιτισμό. Στις ιστορίες αυτές επιστρέφει μια ζωογόνος αγριότητα μέσα στην πόλη και την ταρακουνάει συθέμελα - από έξω προς τα μέσα η τάξη μπολιάζεται ξανά από την αταξία ή τουλάχιστον η ανθρώπινη τάξη από τη φυσική. Σήμερα που η απόσταση μας από το φυσικό περιβάλλον έχει γιγαντωθεί και η συμβιωτική μας σχέση με αυτό μοιάζει σαν μια μακρινή ανάμνηση, ίσως το να θυμηθούμε αυτούς τους μύθους να είναι ξανά αναγκαίο. Ίσως με την επανοικειοποίηση τους να εκτονώνεται κάτι που αλλιώς θα έμενε ασυνείδητο, ίσως να παρέχεται μια εναλλακτική οδός συνύπαρξης με το περιβάλλον μας και να δίνεται μια ευκαιρία για αλλαγή, για εύρεση λύσης - διεξόδου ή ακόμη και λύτρωσης.

Ποιά είναι τα επόμενα δημιουργικά σας βήματα μετά το ''Tales of the Green Heart'';

Σίγουρα θα χρειαστεί μια περίοδος ξεκούρασης, απολογισμού και αναστοχασμού αλλά η αλήθεια είναι πως έχω πολλά στο κεφάλι μου. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η μικρού μήκους ταινία μου “The Wooden Dear”, την οποία δούλεψα σε συνεργασία με την εικαστικό Κατερίνα Ευαγγέλου, οπότε τώρα τρέχουμε με αιτήσεις για φεστιβάλ και άλλα διαδικαστικά. Εννοείται σκέφτομαι ιδέες και ταυτόχρονα δουλεύω πάνω σε διάφορα μελλοντικά projects εικαστικά και όχι μόνο - κάποια έργα, performances με την φίλη μου και συνεργάτη Φλωρά Βάβουλα, ένα video clip της Fruit Gillette, επόμενες ατομικές εκθέσεις- αλλά προσπαθώ να μη χαόνομαι. Η σχέση ανθρώπου και φύσης είναι κάτι που θέλω πολύ να συνεχίσω να εξετάζω δημιουργικά μέσα από τα έργα μου. Τελευταία έχω αρχίσει να γράφω το σενάριο για ένα επόμενο κινηματογραφικό project μου με τίτλο “ECOTERRISTA”, που θα ακολουθεί τις Si-fi περιπέτειες μιας πληρωμένης εκδικήτριας, που ζει σε ένα μελλοντικό κόσμο ερειπωμένο μετά από μια απόλυτη κλιματική καταστροφή. Θα ήθελα πολύ ο επόμενος χρόνος να είναι γεμάτος εκπλήξεις, συνεργασίες και δημιουργική ανταλλαγή με άλλα καλλιτεχνά και φίλα μου και να δώσει αφορμές για τη διάνοιξη νέων δημιουργικών μονοπατιών στην πρακτική μου. Όποιος από τους αναγνώστες θέλει μπορεί να με ακολουθήσει στα social media (@panas.com_) για να κρατήσετε μια επαφή με τα επόμενα δημιουργικά μου εγχειρήματα, θα χαρώ πολύ να σας δω στην ατομική μου έκθεση και σε ό,τι επόμενο!

Διαβάστε περισσότερα για την έκθεση TALES OF THE GREEN HEART εδώ.