Με τον Χάρη Φραγκούλη στο σχολείο για ένα αλλιώτικο μάθημα της «Αντιγόνης»!

Με αφορμές τη δική του «Αντιγόνη», που σκηνοθετεί αυτόν τον καιρό στο θέατρο Θησείο, αλλά και την ομώνυμη τραγωδία που διδάσκεται στη Β’ Λυκείου, είκοσι μαθητές συζήτησαν με τον Χάρη Φραγκούλη για το κείμενο του Σοφοκλή, το αρχαίο δράμα, το θέατρο γενικότερα, αλλά και για άλλα πολλά… αυθόρμητα και απολαυστικά!                                                                     

Πώς αποφασίσατε να ανεβάσετε την «Αντιγόνη»;

Θεωρώ την «Αντιγόνη» ένα εφηβικό έργο. Πρέπει να έχεις τη δύναμη της νεότητας. Το ότι είχα νέους ανθρώπους να διαχειριστώ ήταν ένας βασικός λόγος να ασχοληθώ με αυτό το κείμενο. Το κείμενο δεν είχα σκοπό να το κάνω παράσταση, είχα απλώς σκοπό να το δουλέψω με τα παιδιά που ήταν στο σεμινάριο που διδάσκω. Έγινε τόση πολλή δουλειά που κατέληξε σε παράσταση. Το κείμενο αυτό έχει κάποιες αρχές. Πρώτον στηρίζεται πολύ στον λόγο και εμένα με ενδιέφερε να προπονήσω την ομάδα μου πρωτίστως στον λόγο, πολύ βασικό για έναν ηθοποιό. Για αυτό θα πρότεινα και σε όποιον θέλει να γίνει ηθοποιός να διαβάζει πολύ λογοτεχνία και καλύτερα δυνατά, έτσι η ψυχή του θα είναι προπονημένη. Επίσης έχει και τρόπους, διάλογο και αφήγηση, άρα έχει πλούσια πράγματα. Ακόμα έχει πολλά πρόσωπα, οπότε ήταν και πρακτικοί λόγοι, λόγω της μεγάλης ομάδας μου. Η δε μετάφραση του Παναγιωτόπουλου, που είναι και φίλος μου, είναι πολύ καλή.

Έχετε αλλάξει κάτι στην πλοκή;

Όχι. Είναι ακριβώς όπως το αρχαίο κείμενο. Απλώς υπάρχει μια επίκληση στον Βάκχο που εγώ την έχω βγάλει και έχω βάλει στη θέση της μια επίκληση στον Χριστό. Κάτι άλλο δεν έχω αλλάξει.

Θεωρείτε την πράξη της Αντιγόνης πολιτική;

Ναι είναι πράξη πολιτική. Υπάρχει μέσα η λογική όπου είναι το κράτος και η δομή της κοινωνίας και από την άλλη η Αντιγόνη που έχει μέσα την καρδιά και το συναίσθημα. Ο Τειρεσίας όμως λέει ότι χωρίς την καρδιά δεν γίνεται η πόλη. Το έργο νομίζω μας λέει ότι χρειάζεται και η καρδιά για να φτιαχτούν οι πόλεις. Άρα κατά αυτήν την έννοια η πράξη της Αντιγόνης είναι και πολιτική, όχι μόνο συναισθηματική, είναι μια πράξη που δείχνει ότι για να δομηθεί σωστά μια κοινωνία δεν μπορείς να αφήνεις απέξω τους νόμους της καρδιάς. Ο άνθρωπος χρειάζεται να πιστεύει σε κάτι, είτε είναι το συναίσθημα, είτε η θρησκεία, χρειάζεται κάπου, κάπως να εκτονωθεί. Η Αντιγόνη κάνοντας αυτήν την πράξη τιμάει κάτι παλιό, που το χρειάζονται όλες οι κοινωνίες.

Σχεδόν όλοι οι ήρωες στην "Αντιγόνη" αυτοκτονούν εξαιτίας των αποφάσεων του Κρέοντα. Αυτός γιατί δείχνει τόσο εγωισμό και απλώς στο τέλος αυτοεξορίζεται, μετά από όσα έχει προκαλέσει;

Έχει ανοίξει κάτι στα σφάλματά του, στα λάθη του, που ζητάει από κάποιον εναγωνίως να τον σκοτώσει. Το να σκοτωθεί κάποιος μετά από τόσο βαριές πράξεις και τόσο πόνο είναι μια λύτρωση, που δεν μπορεί όμως να την παρέχει στον εαυτό του μετά από τόσα σφάλματα. Ίσως θα ήταν μια εύκολη λύση, συνειδητοποιεί όμως ότι δεν του αξίζει να λυτρωθεί. Στην ουσία ζητάει από κάποιον άλλο να τον λυτρώσει και για αυτό παρακαλεί απεγνωσμένα να τον σκοτώσουν, δεν θεωρώ ότι είναι θέμα εγωισμού.

Υπάρχει κάποιο μέρος από τη δική σας παράσταση, ένα σημείο, μια σκηνή που ξεχωρίζετε;

Υπάρχουν κάποιες σκηνές που έχουν μια οξύτητα, αλλά αυτό το βλέπω συγκριτικά με όλες τις υπόλοιπες σκηνές. Όλα όμως είναι συνδεδεμένα, δεν λειτουργούν απομονωμένα. Λόγου χάρη στο χορικό του έρωτα, που έχουμε βάλει να χύνονται νερά, ανοίγει ένα ψυγείο, δημιουργούνται πολύ όμορφες εικόνες σε αυτό το πλαίσιο. Η κάθοδος του Τειρεσία με ένα ασανσέρ μετά τον θάνατο της Αντιγόνης είναι μια ακόμα δυνατή στιγμή, που σου τσακώνει τη ψυχή.

Ποιον ήρωα ξεχωρίζετε από την "Αντιγόνη";

Την Ισμήνη. Πιστεύω ότι αυτό το άτομο είναι το πιο μεγάλο ερωτηματικό και μένει έτσι ως το τέλος. Για αυτό και στην παράσταση μου μένει έτσι εκτεθειμένη στο κέντρο. Με ρωτήσατε πριν και σας είπα για κάποιες στιγμές που σε τσακώνουν, υπάρχουν και κάποια πρόσωπα που σε τσακώνουν, ένα από αυτά τα πρόσωπα που σε τρυπάνε είναι η Ισμήνη. Παραμένει μυστήριο, παραμένει αλύτρωτη, τα άλλα πρόσωπα, καλώς ή κακώς, έχουν ένα τέλος.

Διαβάζοντας την "Αντιγόνη", τίθεται ένα πολύ μεγάλο δίλημμα, ανάμεσα στους γραπτούς νόμους και την ηθική, το οποίο είναι και πολύ σύγχρονο. Εσείς πώς το προσεγγίζετε αυτό στην παράσταση και γενικά στη ζωή;

Από το πρώτο διάβασμα που έκανα δεν είχα καμιά αίσθηση απόστασης αυτού του κειμένου από τον παρόντα χρόνο, ούτε στη θεματική, ούτε στον λόγο. Θεωρώ ότι στέκει απολύτως στο τώρα και αυτό μπορεί να μην έχει σήμερα τη μορφή του θα θάψουμε ή δεν θα θάψουμε, αλλά στη βάση του ότι ο καθένας μας καταλαβαίνει κάτι, το πιστεύει πολύ, αυτό αποτελεί ένα μεγάλο βάρος. Το να σηκώσεις ένα βάρος που δεν το πιστεύει κανείς, όπως η Αντιγόνη, και να πεις εγώ αυτό το πιστεύω είναι πολύ δύσκολο και αυτό σε κάνει ήρωα σε όλες τις εποχές.

Και με το τραγικό τέλος της Αντιγόνης τι γίνεται;

Είναι μοιραίο μια τέτοια καρδιά να μην μπορεί να τη χωρέσει η κοινωνία. Η κοινωνία της Αντιγόνης είναι πίσω, αυτή είναι μπροστά από την εποχή της. Αυτή η σύγκρουση της μεγάλης καρδιάς της Αντιγόνης με τη μικρή καρδιά της κοινωνίας εξυψώνει την πρώτη σε ένα άλλο επίπεδο, το ηρωικό.

Σας έχει επηρεάσει καθόλου το έργο στον τρόπο σκέψης, σαν άνθρωπο, για το πώς βλέπετε τον κόσμο;

Φυσικά, εννοείται. Αλλιώς, αν δεν με επηρέαζαν τα έργα που ασχολούμαι, δεν θα τα έκανα. Αν δεν ήξερα και στην περίπτωση αυτή ότι μου έδινε δύναμη ή δεν με βοηθούσε να καταλάβω γενικώς τα πράγματα δεν θα το έκανα. Αλλιώς δεν θα είχε νόημα. Αυτό είναι το νόημα του θεάτρου, να εμπλέκεσαι, ώστε όταν φύγεις κάτι να έχει μείνει.

Η "Αντιγόνη" είναι ένα έργο λίγο πολύ γνωστό σε όλους, έχουμε ακούσει την υπόθεση, ξέρουμε τι θα γίνει. Για ποιο λόγο λοιπόν να έρθουμε να δούμε τη δική σας παράσταση, τι το ιδιαίτερο έχει, υπάρχει κάποια καινοτομία;

Ερώτηση παγίδα. Θα ξεκινήσω με κάτι ιστορικό. Στην αρχαία εποχή οι άνθρωποι πήγαιναν σε ένα μέρος, έκαναν λουτρά και μετά έβλεπαν και μια παράσταση, έτσι αποκτούσε και κυριολεκτικό νόημα πέρα από το μεταφορικό της η λέξη "κάθαρση". Καθάριζε η ψυχή τους. Την ψυχή τους δεν την καθάριζε κάποια καινοτομία. Υπήρχε μέσα τους πολύ ανεπτυγμένη η έννοια της μοίρας. Δεν πήγαιναν λοιπόν και τότε οι άνθρωποι να δούνε κάτι που δεν ξέρανε ότι θα συμβεί, αλλά πώς αυτό που ήξεραν θα το περάσει ο ηθοποιός, πώς θα το κάνει πράξη ο σκηνοθέτης. Είναι η αλήθεια ότι ζούμε στην εποχή της καινοτομίας. Και στο θέατρο μας απασχολεί σε κάτι κλασικό το τι του άλλαξες, τι του πείραξες. Εγώ τίποτα δεν πείραξα ως προς το κείμενο. Το θέμα είναι πώς ένα κείμενο το ενσαρκώνουν οι ηθοποιοί. Και τα μεγάλα κείμενα, όταν οι ηθοποιοί τα ενσαρκώνουν καλά, είναι σαν να τα ακούς πρώτη φορά. Μπορεί να ακούγεται και λίγο αλαζονικό αλλά και στη δική μου περίπτωση θεωρώ ότι ο θεατής μπορεί να νιώσει ότι ακούει το κείμενο για πρώτη φορά.

Γιατί ξεχωρίσατε την "Αντιγόνη" ανάμεσα σε τόσες τραγωδίες και γιατί σήμερα;

Όταν επιλέγεις ένα έργο δεν σημαίνει ότι αποκλείεις όλα τα άλλα. Δεν έχει σχέση με την επικαιρότητα, με την έννοια του τι γίνεται αυτή τη στιγμή γύρω μας. Είναι επίκαιρο για την ψυχή μου, όπως ήταν και πριν δέκα χρόνια και θα είναι, όχι για την ιστορική στιγμή. Η ψυχή έχει άλλους χρόνους σε σχέση με την ιστορία.

Η δική σας ψυχή είναι ταραγμένη όπως συμβαίνει με τους ήρωες της τραγωδίας;

Θα έλεγα περιπετειώδης.  

Με βάση την πράξη του Αίμονα μπορούμε να πούμε ότι ο έρωτας είναι κάτι που ξεπερνάει τον εαυτό μας;

Όχι μόνο τον ξεπερνάει αλλά μας κάνει και να τον επαναεφευρίσκουμε. Δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε.

Με ποιον χαρακτήρα της "Αντιγόνης" θα ταυτίζατε τον εαυτό σας;

Νομίζω με την Ισμήνη. Και αυτό γιατί ζω!

Στην "Αντιγόνη" και σε όλες σχεδόν τις τραγωδίες πρωταγωνιστούν ήρωες αριστοκρατικής γενιάς.  Θεωρείτε ότι ένα κείμενο με τέτοιους ήρωες μπορεί να βρει απήχηση στη σημερινή εποχή;

Ωραία ερώτηση. Ναι απολύτως. Όταν πρόκειται για ένα μεγάλο, σπουδαίο έργο, τα πράγματα είναι τόσο υπαρξιακά που χάνεται ο χρόνος σύνθεσης. Φτάνει που μιλάει ο Σοφοκλής για τον άνθρωπο. Η Αντιγόνη δεν κάνει μια κίνηση ταξική, αλλά μια κίνηση απλή, υπαρξιακή, να υπερασπιστεί τον αδερφό της. Το ταξικό δεν μπαίνει λοιπόν σαν εμπόδιο ούτε στη λογοτεχνία, ούτε στα μεγάλα έργα.

Πιστεύετε ότι η παράστασή σας θα μπορούσε να βοηθήσει τους μαθητές της Β' Λυκείου που διδάσκονται την "Αντιγόνη" να δουν το μάθημα των "Αρχαίων" με άλλο μάτι;

Απολύτως.  Όλοι έχουν φαντασία, ακόμα και εκείνοι που νομίζουν ότι δεν έχουν και μπορούν να την ενεργοποιήσουν παρακολουθώντας το κείμενο αυτό με τη  ζωντανή του αναπαράσταση.

Στην αρχαία εποχή υπήρχαν τα θεωρικά, το κράτος πλήρωνε το εισιτήριο για το θέατρο. Σήμερα όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Πώς το βλέπετε αυτό, ειδικά σε μια covid εποχή που κάποιος για να παρακολουθήσει μια παράσταση πρέπει να έχει και συγκεκριμένες προϋποθέσεις; Από την εποχή δηλαδή που το θέατρο ήταν πιο ελεύθερο, όσο προχωράμε γίνεται και πιο περιορισμένο.

Αυτό δεν σχετίζεται μόνο με το θέατρο αποκλειστικά. Είναι αυτό που λέμε καπιταλισμός, σχετίζεται με τα χρήματα. Συνήθως το μέσο θεατρικό κοινό θεωρεί σημαντικό να δει μια παράσταση και να πληρώσει το μικρό αντίτιμο, ας πούμε αυτό που υπάρχει τουλάχιστον σε δικές μου δουλειές. Δεν είναι ακριβώς ένα είδος πολυτελείας που σε υπερβαίνει, δεν είναι λόγου χάρη ένα αμάξι. Αλλά και πάλι αν κάποιος θέλει να δει την παράστασή μου και δεν έχει θα φροντίσω να τη δει. Ως προς τον covid εγώ έχω κάνει το εμβόλιο, θα σας πω όμως την απλή αλήθειά μου, δεν ξέρω κάτι άλλο, δεν έχω τη γνώση για αυτά. Δεν έχω την πεποίθηση και το σθένος να πω ότι το εμβόλιο είναι σωστή κίνηση ή και όχι, ακολουθώ κάτι τυφλά, δεν έχω θέση όμως, δεν έχω γνώμη, σέβομαι όμως όποιον υποστηρίζει τη δική του και μάλιστα μέχρι τέλους και ειδικά όταν αυτή σχετίζεται με τη δική του ζωή, δεν παρεμβαίνω. Ούτε πάλι απομονώνω μια πράξη, ένα γεγονός για να κρίνω κάποιον συνολικά. Το θέμα είναι αν η πράξη σου, όποια και αν είναι αυτή, ακολουθείται από τη ψυχική συνέπεια.

Σήμερα οι σκηνοθέτες θα πρέπει να παίρνουν θέση στα πολιτικά γεγονότα, όπως έκανε λόγου χάρη ο Αριστοφάνης στην αρχαιότητα;

Το θέατρο είναι από μόνο του πολιτική πράξη. Είναι ένα γεγονός πολιτικό, όταν ανέβηκαν λόγου χάρη οι "Ληστές" του Σίλερ στη Γερμανία έγινε εξέγερση. Κάθετι που είναι υπαρξιακό, όπως το θέατρο, εμπεριέχει και την πολιτική. Η πράξη του θεάτρου, ακόμα και αν δεν μιλάει άμεσα για ένα συγκεκριμένο πολιτικό συμβάν, είναι πολιτική.

Ποια είναι η σχέση σας με την πολιτική; Είστε πολιτικοποιημένος, δείχνοντας έτσι ταυτόχρονα ότι ανήκετε σε ένα σύνολο;

Αν εννοείτε είμαι δεξιός ή αριστερός ή ό,τι άλλο, όχι δεν ψηφίζω. Η επιλογή ενός έργου, καλή ώρα όπως της "Αντιγόνης", το ότι οργανώνεις μια ομάδα και τους κάνεις μαθήματα, το ότι μπορεί να κάνεις σε κάποιους που δεν έχουν τζάμπα μαθήματα, όλα αυτά είναι πολιτικές θέσεις. Δεν είναι ανάγκη να έχεις μια πολιτική θέση και αυτό να μπορεί να μπει σε μια πρόταση, σε ένα δόγμα, ότι είμαι π.χ. αριστερός, δεξιός. Πολλές φορές αυτά τα πράγματα μας κάνουν να μην είμαστε στη στιγμή. Για μένα πολιτική θέση είναι το κάθε δευτερόλεπτο. Αν εγώ σας κοιτάω και σας ακούω, αν εσείς με κοιτάτε και με ακούτε. Αν ακουγόμαστε και κοιταζόμαστε τότε πολιτικά είμαστε ανοιχτοί σε κάτι. Δεν χρειάζονται ταμπέλες. Ποια είναι η στάση μας απέναντι στο ανοίκειο, είτε είναι άλλη φυλή, είτε άλλο φύλο, άλλη συνήθεια, το αγκαλιάζεις αυτό, ή το απορρίπτεις; Αυτό δεν είναι ένα δόγμα, αλλά η εν γένει στάση ζωής σου. Και το θέμα είναι να την επιβεβαιώσεις στην κανονική σου ζωή, όχι απλώς να το δηλώσεις, για παράδειγμα στο διαδίκτυο.

Πείτε μας μερικούς Έλληνες σκηνοθέτες που ξεχωρίζετε.

Συνεργάζομαι και τατόχρονα εκτιμώ τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Επίσης τον Νίκο Μαστοράκη. Θεωρώ ότι και ο Χουβαρδάς ξέρει καλά τη δουλειά του. Από ξένους στον χώρο του σινεμά μου αρέσει ο Γούντι Άλεν, ο Φατίχ Ακίν. Επίσης, θεωρώ από τους πιο σπουδαίους Έλληνες δημιουργούς τον Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την υποκριτική και ακολούθως με τη σκηνοθεσία και πώς ταιριάζουν με τη βιολογία που σπουδάσατε;

Αυτό δεν είναι πάντα μια συνειδητή απόφαση αλλά κάποια πράγματα μερικές φορές μας τα φέρνει η ίδια η ζωή. Εγώ μπήκα στην Βιολογία, αλλά κάπως ένιωθα ότι η ζωή μου ήταν στραμπουληγμένη και ίσως κάπου αλλού, στο θέατρο σκέφτηκα τότε, ότι θα μπορούσε να ξεστραμπουληχθεί. Ασχολούμενος λοιπόν με τον χώρο, διαβάζοντας αρχικά κείμενα, λογοτεχνία, εκεί κατάλαβα ότι η καρδιά μου χτυπάει πιο δυνατά, το σώμα μου είναι πιο δυνατό, είναι πιο χαρούμενο το μυαλό μου, συγκινούμαι, κινούμαι καλύτερα, νιώθω πιο ζωντανός εκεί, οπότε άρχισα να πηγαίνω προς τα εκεί πιο πολύ. Σιγά-σιγά άρχισε να ανοίγει η πορεία προς τον χώρο. Ξεκίνησα με ένα εργαστήριο, πήγα σε μια σχολή, μετά προχώρησα και συνεχίζω να πηγαίνω πιο πέρα, ακόμα θεωρώ ότι γίνομαι ηθοποιός, όλα στη ζωή εξελίσσονται. Με παρέσυραν αρχικά τα κείμενα, οι λέξεις, η φαντασία. Η πραγματικότητα είναι ρευστή.

Και πώς έγινε το πέρασμα στη σκηνοθεσία;

Ζούμε σε μια εποχή όπου για να εξυπηρετήσει κάποια πράγματα τα εξειδικεύει. Το θέατρο είναι θέατρο. Όχι απλώς δεν χωρίζεται η σκηνοθεσία από την υποκριτική αλλά από ένα σημείο και μετά ασχολούμενος με τον χώρο συνειδητοποιείς ότι δεν χωρίζεται και η ζωή. Δεν εννοώ βέβαια το ότι κάνεις στη σκηνή το κάνεις και στη ζωή. Μέσα από τα κείμενα μπαίνεις σε ένα πράγμα. Για να μπορέσω να καταλάβω και να επιβεβαιώσω αν μπορώ να παίξω, έτσι όπως εγώ το είχα στο μυαλό μου, έπρεπε να σκηνοθετήσω. Επίσης για να έχω το δικαίωμα να εκφράσω κρίση για μια παράσταση θεωρώ ότι πρέπει πρώτα να το έχω κάνει και εγώ ο ίδιος. Αυτά όμως, η σκηνοθεσία, η υποκριτική, είναι λέξεις, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο ενωμένα, γιατί είναι τρόποι να ασχοληθείς με τα κείμενα και τους ανθρώπους.

Προτιμάτε κάποιο από τα δύο;

Αν έπρεπε να πω ένα από τα δύο θα έλεγα ηθοποιός. Και αυτό γιατί δεν μπορείς να είσαι σκηνοθέτης αν δεν έχεις περάσει και δεν εξακολουθείς να περνάς από ηθοποιός. Η σκηνοθεσία δεν είναι απλώς να σε βάλω να κάνεις κάτι, κάπου, αλλά το να ξέρω τη ψυχή σου, τη λειτουργία σου, τη λογική σου. Και αν δεν έχω έρθει μαζί σου στη φωτιά πώς θα σου πω πώς να καείς;

Πόσο χρόνο κρατάνε οι πρόβες για μια παράσταση;

Δύο, τρεις μήνες. Στη δική μας "Αντιγόνη" κράτησαν εννέα μήνες γιατί υπήρχαν πολλοί μη επαγγελματίες ηθοποιοί. Αυτό σημαίνει ότι μπορούσαν να εγγραφούν πράγματα, δεν υπήρχαν προσδοκίες, είναι πιο αθώα τα πρόσωπα και οι καταστάσεις. Υπήρχε πολύς "χώρος" λοιπόν να εγγραφεί το κείμενο.

Έχετε πάρει κάποια μαθήματα ζωής από την ενασχόλησή σας με το θέατρο; Αν ναι ποια είναι αυτά;

Έχω συνειδητοποιήσει ότι για να καταλάβεις ένα κείμενο και κυρίως έναν άνθρωπο πρέπει να αγαπάς πάρα πολύ. Και για να αγαπάς πάρα πολύ πρέπει να χωρέσεις όλα αυτά που είναι έξω από σένα και δεν τα καταλαβαίνεις, αυτό είναι μια μεγάλη δυσκολία. Με βοήθησε να χωρέσω αυτό που δεν καταλαβαίνω, τις συνήθεις του άλλου λόγου χάρη, τον κόσμο δηλαδή.

Θεωρείτε τις δικές σας απόψεις στον ιδιαιτέρα ανταγωνιστικό χώρο του θεάτρου αντισυμβατικές; Και αν ναι ποια είναι η αποδοχή τους;

Εγώ δε θεωρώ ότι είμαι αντισυμβατικός και δεν έχω την πρόθεση να φαίνομαι. Κάνω τα πάντα όπως τα καταλαβαίνω, την όποια φάση με βάση το δικό μου μυαλό. Θα έλεγα ότι πιο πολύ για αυτά που κάνω στον χώρο της σκηνοθεσίας εν προκειμένω, με χωράνε οι άνθρωποι εκτός θεάτρου, παρά αυτοί του χώρου, οι πιο αθώοι δηλαδή, οι πιο έξω από τα πράγματα. Δεν με απασχολεί έτσι και αλλιώς αν αυτό που κάνω είναι αποδεκτό στον χώρο του θεάτρου.

Εσύ θεωρείς ότι είσαι αποδεκτός στον χώρο;

Ως ηθοποιός, ναι, πολύ. Ως σκηνοθέτης όχι τόσο.

Τι θεωρείτε ότι κάνει έναν σκηνοθέτη ή ηθοποιό καλό;

Να αγαπάει, να μπορεί να δει τον άλλο. Να ξεχάσει τον εαυτό του, όχι απλώς να τον παραμελήσει. Σκεφτείτε μια μάνα που βλέπει το παιδί της να πέφτει. Αυτή η στιγμή που βουτάς να σώσεις κάποιον άλλο είναι αντίστοιχη με την κίνηση όταν βουτάς στο κείμενο ενός άλλου. Είναι μια θυσία, ένας συμβιβασμός του εαυτού. Αυτή η ψυχική κίνηση σε κάνει ηθοποιό.

Η σχέση σας με την τεχνολογία ποια είναι: Ξέρουμε ότι δεν την ακολουθείτε και πολύ.

Δεν έχω υπολογιστή. Αλλά γιατί, ρε παιδιά, μια χαρά δεν μιλάμε με αυτό (βγαίνει από την τσέπη ένα παμπάλαιο κινητό); Σίγουρα δεν κρύβεται κάτι ιδεολογικό, απλά νιώθω έτσι μια χαρά. Αν υπήρχε η ανάγκη θα ασχολούμουν και περισσότερο.

Ξέρουμε ότι ασχολείστε με την πυγμαχία; Έχει κοινά με το θέατρο;

Απόλυτα, όλα. Ό,τι μπορείς να φανταστείς. Τη σωματική εγρήγορση, τη διαύγεια του πνεύματος. Το βασικό πράγμα στην πυγμαχία δεν είναι ούτε να είσαι δυνατός, ούτε γρήγορος, αλλά να βλέπεις τον άλλο, να τον βλέπεις τόσο πολύ που να ξέρεις πότε θα έρθει. Άμα ξέρεις πότε θα έρθει, αυτό είναι. Και αυτό δεν γίνεται επειδή θα κάνεις πολλά πουσάπς, πρέπει να ξεχάσεις εσένα. Και τον άλλον για να τον νικήσεις, πρέπει να τον αγαπάς και μην το πάρετε συναισθηματικά αυτό που λέω. Πρέπει να τον δεις, να τον νιώσεις, να δεις μέσα του, να σε δει. Για αυτό στο τέλος αγκαλιάζονται μετά από έναν αγώνα πυγμαχίας. Τόση ώρα έχεις δει τον άλλο, έχεις βουτήξει στα όνειρά του, στα παιδικά του χρόνια, μπορεί να γίνετε και φίλοι, έτσι γίνονται οι άνθρωποι φίλοι.

Πώς νιώσατε που σε νεαρή ηλικία παίξατε σε μια παγκόσμια πόλη, σε ένα θέατρο της Νέας Υόρκης;

Αναφέρεσαι στους "Όρνιθες". Εμένα μου άρεσε η Νέα Υόρκη, πέρασα καλά και έκανα και πυγμαχία εκεί με πολύ καλούς πυγμάχους. Αλλά γενικά δεν έχω καμιά φιλοδοξία να πάω στο εξωτερικό, να κάνω καριέρα εκεί, οπότε από αυτήν την πλευρά δεν μου λέει και πολλά.

Το θέατρο δηλαδή στο εξωτερικό δεν είναι ανώτερο από της Ελλάδας;

Δεν ισχύει. Είναι ωραίο να βγαίνεις έξω, μια παράσταση να έχει μια εξωστρέφεια, να γνωρίζεις νέο κόσμο, νέες χώρες. Προσωπικά όμως το να παίζω έξω δεν εγγράφεται μέσα μου ως προσωπική καταξίωση. Πιο πολύ περήφανος ένιωσα για παράδειγμα που γνώρισα τον Νίκο τον Παναγιωτόπουλο, τον σκηνοθέτη που έφυγε, ή τον Λευτέρη τον Βογιατζή, παρά το ότι έπαιξα έξω.

Έχετε ακούσει ποτέ αρνητικές κριτικές και ποια συναισθήματα σας δημιουργούνται τότε;

Βέβαια. Το κυριότερό μου αίσθημα είναι η περιφρόνηση, όχι γιατί δε με νοιάζει αυτό, αλλά γιατί καταλαβαίνω από πού προέρχεται. Δεν περιφρονώ την κακή κριτική, αλλά τον τόπο που προέρχεται. Αν μου πει κάποιος που εκτιμώ κάτι κακό θα το λάβω πολύ σοβαρά υπόψη. Δεν είναι η καλή ή η κακή κριτική, το θέμα είναι από πού προέρχεται. Μια κακή κριτική που έρχεται από έναν θεσμικό τόπο, από ένα κατεστημένο, από ένα συστημικό κομμάτι, όχι ότι δε θα τη διαβάσω ή δε θα τσεκάρω, αλλά αυτό, με την έννοια που το έθεσα, το περιφρονώ. Το θέμα δεν είναι το καλό ή το κακό, αλλά το υποκείμενο. Όταν κάποιος γράφει μια κριτική πιο πολλά θα αποκαλύψει για το ποιος είναι ο ίδιος, παρά για αυτόν στον οποίο αναφέρεται.

Πιστεύετε ότι έχετε κάνει κάποιο λάθος στα χρόνια της θεατρικής σας και μη πορείας; Θα αλλάζατε κάτι; 

Έχω κάνει πάρα πολλά λάθη. Στο θέατρο δεν θα άλλαζα τίποτα. Αν θα άλλαζα κάτι θα τα άλλαζα όλα. Για να μπορώ να σου πω το λάθος σημαίνει ότι ξέρω κάτι, ότι το έμαθα.

Νιώθετε άγχος πριν από μια παράσταση και αν πώς το αντιμετωπίζετε;

Πάντα έχω τρόμο, όχι άγχος απλώς. Το αντιμετωπίζω με την αγκαλιά, με τον δικό μου τρόπο η έννοια. Το να βρεις τον τρόπο για να μην έχεις τρόμο είναι αυτό που σε κάνει κακό ηθοποιό, για αυτό ίσως και πολλοί ηθοποιοί όσο μεγαλώνουν γίνονται χειρότεροι, επειδή έχουν βρει τον τρόπο να μη νιώθουν τρόμο, να μη φοβούνται. Αν βρίσκεις τον τρόπο να χωράς όλο και περισσότερο φόβο, τότε αυτό είναι που σε κάνει καλύτερο. Αυτό είναι μια σπάνια περίπτωση βέβαια, δεν ξέρω και εγώ αν τα καταφέρνω, οι περισσότεροι βρίσκουν τον τρόπο, ψάχνουν για αυτό, να μην φοβούνται δηλαδή. Αλλά η άνεση δεν παράγει τίποτα και η άρνηση του τρόμου οδηγεί στην άνεση, στο τίποτα. Δεν εννοώ ότι πρέπει να φοβόμαστε, αλλά να μάθουμε να χωράμε τον φόβο.

Προτιμάτε να παίζετε στον κινηματογράφο ή στο θέατρο;

Κακά τα ψέματα, άλλο να είσαι σε μια ταινία και να κάνεις μια λήψη και άλλο να είσαι στην Επίδαυρο και εκείνη ακριβώς τη στιγμή να σε παρακολουθούν επτά χιλιάδες άτομα. Είναι άλλο πράγμα, άλλο επίπεδο.

Ποια είναι η αγαπημένη σας παράσταση και η αγαπημένη σας ταινία που έχετε παίξει;

Η αγαπημένη μου ταινία είναι "οι Αισθηματίες" του Νίκου Τριανταφυλλίδη, ο σκηνοθέτης ήταν και πάρα πολύ φίλος μου. Από παράσταση ξεχωρίζω το "Λεωφορείο ο Πόθος", αυτό μου έρχεται αυτή τη στιγμή στο μυαλό. Όλες τις δουλειές μου που έχω κάνω τις αγαπώ, δεν θα τις έκανα αλλιώς.

Η αναγνωρισιμότητα τι ρόλο παίζει στη ζωή σας;

Δεν τη γουστάρω. Μου αρέσει και με συγκινεί άνθρωποι που με έχουν δει στο θέατρο να μου λένε τι ωραία που είναι η δουλειά μου, αυτό ναι, με κάνει χαρούμενο. Αλλά δεν μου αρέσει σε ένα άλλο επίπεδο ότι κάποιος με αναγνωρίζει στον δρόμο, αυτό με ενοχλεί πάρα πολύ. Αν θέλω λοιπόν να κάνω κωλοτούμπες έξω δεν μπορώ.

Από τα σχολικά μαθήματα ποια σας άρεσαν;

Ήμουν πολύ κακός μαθητής στο Γυμνάσιο. Από το πρώτο μου Λύκειο με είχαν διώξει. Μετά από πείσμα διάβασα μερικά μαθήματα και πέρασα στη Βιολογία στην Αθήνα. Μου άρεσαν κάπως αυτά, η Βιολογία, η Χημεία.

Μια πιο διασκεδαστική ερώτηση. Γνωρίζετε και εσείς απέξω τον ορισμό του Αριστοτέλη για την τραγωδία, όπως μας έχει βάλει εμάς να μάθουμε ο καθηγητής μας;

Όχι βέβαια. Αν τον γνώριζα δεν θα έκανα παραστάσεις. Θα έλεγα τραγωδία είναι αυτό και θα φευγα, άντε γεια!

Τι ζώδιο είστε;

Αιγόκερως, 23 Δεκεμβρίου!

Ποια είναι η αγαπημένη σας χριστουγεννιάτικη ταινία;

Αυτή είναι ερώτηση! Ωραίο είναι το "Πολικό Εξπρές". Μου αρέσει όμως και ο Γκριντς με τον Τζιμ Κάρεϊ ("Κατεργάρης των Χριστουγέννων").

Περάσατε καλά μαζί μας;

Ναι αμέ, αν θέλετε να ξανάρθω!

*Η συνέντευξη ασφαλώς αποτελεί κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα των εμπνευστών της, της Μαχιμά, του Αλέξανδρου, της Μαρίας, του Γιάννη, του Κωνσταντίνου, της Έλλης, του Σπύρου, της Καλυψώς, της Δέσποινας, του Αχιλλέα, του Ταξιάρχη, της Ελένης, της Μαργαρίτας, του Δαυίδ, της Μαρίας, της Ανδρομάχης, της Αντωνίας, της Νικολέτας, του Χριστόφορου, του Γιώργου, όλοι τους μαθητές της Β’ Λυκείου. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.   

Πληροφορίες για την παράσταση εδώ

Συγγραφέας:Σοφοκλής
Μετάφραση:Νίκος Παναγιωτόπουλος
Σκηνοθεσία:Χάρης Φραγκούλης
Σκηνικά:Κωνσταντίνος Λαμπρίδης, Ταξιάρχης Μπαλάσκας
Κοστούμια:Φωτεινή Ιατρού
Μουσική:Κορνήλιος Σελαμσής
Φωτισμοί:Skia Lighting
Χορογραφία:Ραλλού Καρέλλα

Παίζουν: Βάνια Αγγελάρα, Μαρία Αρζόγλου, Σέτα Αστραίου Καρύδη, Άντα Δημητρίου, Πολυξένη Θάνου, Ερατώ Καραθανάση, Ραλλού Καρέλλα, Γιώργος Κοκκίνης, Χριστόφορος Κώνστας, Λεωνίδας Μικρόπουλος, Μιχαηλία Μουσάκου, Δέσποινα Νικοπούλου, Σοφία Οικονόμου, Γιώργος Ορφανουδάκης, Τάσος Πάζας, Έλενα Παπαβασιλείου, Παναγιώτης Ρενιέρης, Γιάννης Σέπε, Ιωάννα Χαλά