Είδαμε: "Οιδίποδας" του Robert Icke, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση // Μια σπουδαία θεατρική στιγμή

Ας ξεκινήσουμε με ένα ξεκαθάρισμα. Όποιος σκοπεύει να παρακολουθήσει την παράσταση προσδοκώντας να δει -έστω κάπως πειραγμένη- τη γνωστή ιστορία του Οιδίποδα τότε σφάλλει εκ των προτέρων και η σύγκριση, η αντιπαραβολή, οι ελλείψεις ή/και οι προσθήκες σε σχέση με το κείμενο του Σοφοκλή είναι μια μάταιη -καταδικασμένη- υπόθεση. Το χρονικό πλαίσιο του κατά Iche Οιδίποδα είναι το παρόν και μέσα σε αυτό και στις συνθήκες του χτίζεται η σύγχρονη τραγική του ιστορία, ένα σκοτεινό θρίλερ, που στέκεται (και) ανεξάρτητα από την πηγή έμπνευσής του, την κλασική τραγωδία. Μετά το West End του Λονδίνου, το Broadway στη Νέα Υόρκη, η βραβευμένη με Olivier σύγχρονη μεταγραφή της τραγωδίας του Σοφοκλή παρουσιάζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, με απόδοση από Έλληνες ηθοποιούς.  

Βράδυ εκλογών. Μετά από μια πετυχημένη προεκλογική εκστρατεία ο Οιδίποδας προετοιμάζεται για τη μεγάλη νίκη. Ένα ρολόι στον τοίχο αρχίζει να μετρά αντίστροφα, σε λιγότερο από δύο ώρες θα γίνει ηγέτης. Είναι ο πρεσβευτής της αλλαγής, εκείνος που έχει υποσχεθεί στον λαό την αλήθεια και ότι, ανάμεσα σε άλλα, θα διερευνήσει την απώλεια του προκατόχου του Λάιου, δίνοντας ταυτόχρονα στη δημοσιότητα και το δικό του πιστοποιητικό γέννησης. Όλα ξεκινούν σε ατμόσφαιρα γιορτής: μια ευτυχής οικογένεια ετοιμάζεται να πανηγυρίσει τον θρίαμβο του πατέρα. Τελευταίες συνεννοήσεις με συνεργάτες και οικογένεια, τίποτα δεν προμηνύει την επερχόμενη αλλαγή, όταν τυχαία ακούγονται κάποιες σκόρπιες λέξεις, που λειτουργούν ως θεμέλια της σταδιακής αποκαθήλωσης. Η ίδια αργή μετεξέλιξη συμβαίνει και με το σκηνικό: ένα πολύβουο εκλογικό κέντρο, με δεκάδες οθόνες, αρχίζει σιγά σιγά να αδειάζει, τα άτομα που συνεχώς μπαινόβγαιναν αραιώνουν, έπιπλα συσκευάζονται και φεύγουν από τη σκηνή, ο θόρυβος παύει, για να καταλήξει το όλο σκηνικό σύμπαν σε ένα τραπέζι με δύο ανθρώπους, αρκεί για να ξετυλιχθεί η αλήθεια, ή αλλιώς, η τελευταία πράξη του δράματος. Επιλέγει, λοιπόν, ο Iche μια αφαιρετική διαδικασία για να φτάσει τους δύο ήρωές του στην αυτογνωσία και ακολούθως στη συντριβή τους. Ο χρόνος στο ρολόι έχει μηδενιστεί. Η αναμονή τελείωσε. Η εκλογική νίκη είναι γεγονός, όπως, όμως, και το τι συμβαίνει με τον Οιδίποδα και την Ιοκάστη. Μια άλλη σύγκρουση υπολανθάνει ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι, στον εξωτερικό και τον εσωτερικό κόσμο. Προς στιγμήν φαίνεται να υπερτερεί ο πρώτος, αυτός φαίνεται να έχει μεγαλύτερη σημασία για το ζευγάρι, για τη μητέρα και τον γιο, να ζήσουν σε πλαίσια κανονικότητας και ας έχει ό,τι συμβεί. Η αγάπη ανάμεσά τους, με τα δυσδιάκριτα όρια της πια, είναι αυτή που δίνει δύναμη σε αμφότερους, στην κατατρεγμένη γυναίκα και στερημένη μητέρα, στον άνθρωπο που πασχίζει να βρει ρίζες, την ταυτότητά του. Οι δύο τους μαζί ανήκουν τώρα κάπου, ο ένας στον άλλο. Η κάθαρση που θα ακολουθήσει δεν είναι θέλημα θεού ή προδιαγεγραμμένης μοίρας. Είναι περισσότερο η κατάληξη μιας κακοποιημένης γυναίκας (Ιοκάστη) από έναν δυνάστη άντρα (Λάιο), που αν και δεν είναι στην ζωή η όποια θύμησή του εξακολουθεί να τη στοιχειώνει. Βλέπουμε την αυτοχειρία, αλλά οι συνειρμοί μας την ταυτίζουν με μια έμμεση γυναικοκτονία. Ακολούθως και ο Οιδίποδας δεν μπορεί τελικά να αντέξει την ζωή του χωρίς αυτή τη γυναίκα. Είναι εμφανές ότι ο Iche δίνει τη μεγαλύτερη έμφαση από οτιδήποτε άλλο στο δίπολο Οιδίποδας-Ιοκάστη και για να το πετύχει αναβαθμίζει τον ρόλο και την παρουσία της δεύτερης συγκριτικά με την πηγή έμπνευσής του.

Για το πρωταγωνιστικό δίδυμο το αποτέλεσμα απέδειξε ότι ήταν μια επιλογή ιδανική: Η εξωτερική σιγουριά του Οιδίποδα (Νίκος Κουρής) κάμπτεται με αραχνοΰφαντες πινελιές σε κάθε νέα σκηνή -αφετηρία αποτελεί η εισβολή ενός ημίτρελου νεαρού στο γραφείο του, του Τειρεσία, που ξεστομίζει ανοησίες-, δίνοντας θέση στην εσωτερική ανησυχία, που αρχίζει σταδιακά να κυριαρχεί. Ο Οιδίποδας δεν διώκεται από κάποιον, αλλά μια πληροφορία είναι αρκετή για να αρχίσει να διασπάται η εικόνα του τέλειου συζύγου, του προοδευτικού πατέρα (αγκαλιάζει με στοργή το gay παιδί του), του πολυάσχολου γιου. Η ισχυρογνωμοσύνη και η αυτοπεποίθηση γίνονται αμφιβολία και καταλήγουν σε μια συγκλονιστική κρίση ταυτότητας. Ξεκινά ως ντέντεκτιβ, στην πορεία προκύπτει εγκληματίας, η γυναίκα που πριν λίγο είχε στην αγκαλιά του ως ερωμένη τον περιθάλπει μετά ως γιο, το σώμα της συζύγου μετατρέπεται σε σώμα μητέρας. Ίδιος άνθρωπος, με πολλαπλά πρόσωπα, γοργά εναλλασσόμενα, ποιο τελικά θα (υπερ)ισχύσει; Η κατά Iche Ιοκάστη ερμηνεύεται με τρόπο μνημειώδη από την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Επί σκηνής είναι η γυναίκα, που, με τρόπο σιωπηλό, έχει υπομείνει φοβερά δεινά από τον πρώην, νεκρό πια, σύζυγό της. Ήρθε η ώρα και για εκείνη να χαρεί τη γυναικεία της φύση σε όλες της τις πτυχές, ως σύζυγος, μητέρα, κυρία του σπιτιού, ρόλους που στο παρελθόν ο Λάιος της είχε στερήσει. Κάθε αναφορά σε εκείνον ξυπνά μνήμες κακές που πασχίζει μην ξεθαφτούν. Δεν θέλει άλλη χαμένη ζωή. Και όταν όλα πια έχουν αποκαλυφθεί κρύβει τη γύμνια της μπροστά στο σώμα που πριν λίγο είχε στην αγκαλιά της (το βλέμμα, η σπασμωδική κίνηση μετά την αποκάλυψη, την ώρα που το ζεύγος φορά τα επίσημα ενδύματα για τη δημόσια εμφάνιση της νίκης, αν και σιωπηλή, είναι μια κορυφαία, “εκκωφαντική” στιγμή). Αξιόλογες ερμηνείες παραδίδει και ο υπόλοιπος θίασος: ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος (Κρέοντας), ένας χαρακτήρας, κατά κύριο λόγο χαμηλών τόνων, διοργανωτής της καμπάνιας του Οιδίποδα, η σπουδαία Ράνια Οικονομίδου, σε έναν χαρακτήρα επινοημένο από τον Iche, τη Μερόπη, τη γλυκύτατη μητέρα του Οιδίποδα, που προσπαθεί να αποσπάσει λίγο χρόνο από τον πολυάσχολο γιο της για να του μιλήσει. Και είναι εκείνη, που με τις εξομολογήσεις της, θα οδηγήσει στη «λύση» της σύγχρονης τραγωδίας. Ωραία η παρουσία του Κώστα Νικούλι (Τειρεσίας), ως σαλεμένος, επαναστατημένος νέος, όπως και των Σωκράτη Πατσίκα, Τάκη Σακελλαρίου, Χαράς Γιώτα, Γιώργου Ζιάκα, Γιάννη Τσουμαράκη και Δανάης Αρσενίας Φιλίδου στους δεύτερους ρόλους. Σύγχρονη και ευκολονόητη η μετάφραση του Νίκου Χατζόπουλου, με μοντέρνα οπτική η σκηνοθετική προσαρμογή του Πρόδρομου Τσινικόρη. Λίγα τα σημεία με ερωτηματικό, όπως το πώς προκύπτει η εισβολή του Τειρεσία σε ένα προεκλογικό φρούριο, η εκτενής σκηνή του οικογενειακού τραπεζιού, που, πλην του να αναδείξει το φιλελεύθερο πνεύμα του πατέρα Οιδίποδα, δεν εξυπηρετεί τη δράση, κάποιοι άσκοποι διάλογοι με φιλοσοφικό περιεχόμενο και διδακτισμό (ορισμός της αγάπης, ή το “να λες την αλήθεια”).      

Σύνολο: Δεν υπάρχει λόγος σύγκρισης και ακολούθως αποτίμησης του σοφόκλειου αριστουργήματος με τον Οιδίποδα του Iche. Από τον πρώτο παίρνει την κεντρική ιδέα, φτιάχνοντας στη συνέχεια μια δική του ιστορία, με σασπένς, γοργούς ρυθμούς, πλούσια σε περιεχόμενο, που ευτυχεί (και) στην ελληνική της εκδοχή. Μοιάζει σαν αντάμωμα ενός κλασικού κειμένου και μιας σύγχρονης ιστορίας, ένα συναπάντημα του παλιού και του μοντέρνου, που έχουν, ωστόσο, τη δική τους, ανεξάρτητη και γοητευτική, πορεία. Σπουδαία στιγμή για το εγχώριο θεατρικό γίγνεσθαι και -ναι- μια μεγαλειώδης συνολικά παράσταση.       

Ταυτότητα παράστασης & Εισιτήρια:  ΕΔΩ