Είδαμε «Έγκλημα & τιμωρία» σε σκηνοθεσία Β. Μπισμπίκη / Με απόντα τον Ντοστογιέφσκι

Το εμβληματικό έργο του Ντοστογιέφσκι μεταφέρεται στη σύγχρονη Αθήνα, ακολουθώντας την περπατημένη του Βασίλη Μπισμπίκη, τον ωμό ρεαλισμό. Θα ήταν ορθό να επισημανθεί εξαρχής ότι πρόκειται για μια ελεύθερη μεταγραφή με πολλά επιμέρους και παράταιρα στοιχεία. Ο κόσμος που στήνει ο Βασίλης Μπισμπίκης αναφέρεται στο έγκλημα, χωρίς ωστόσο να τίθεται -ή τουλάχιστον να μας πείθει καθαρά- η βάση του, η πρόθεση του συγγραφέα για ανάδειξη του φόνου όχι ως καταδικαστέου αλλά ως ηρωικού γεγονότος, που απαλλάσσει την κοινωνία από ένα «καρκίνωμα». Οι κινηματογραφικές λήψεις τοποθετούν τη δράση στην Ομόνοια. Εκεί εξωτερικεύονται οι όποιες εσωτερικές αναζητήσεις και επεξηγήσεις του ήρωα, πριν και μετά το φονικό της ηλικιωμένης τοκογλύφου. Το underground κομμάτι της πόλης με τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους του, όταν το αγκαλιάζει το σκοτάδι, παραμερίζει κάθε ωραιοποιημένη εκδοχή και βγάζει στη φόρα τα μύχια. Ο πρωταγωνιστής της δικής μας ιστορίας είναι ο Μιχάλης, ένας ημιαναρχοαυτόνομος, πρώην φοιτητής της εγκληματολογίας, που μέσω του youtube διακηρύσσει τις απόψεις του. Σε μια έτερη θεματική παρατηρούμε τη σχέση του με την αδερφή του να διέρχεται δια πυρός και σιδήρου, καθώς εκείνη ετοιμάζεται να παντρευτεί έναν κομφορμιστή, χαρακτηριστικό πρότυπο της εποχής του περιτυλίγματος, μια επιλογή που την οδηγεί στο βόλεμα αλλά ταυτόχρονα και στον προσωπικό ευνουχισμό. Από την άλλη, ο ίδιος τρέφει αισθήματα για μια πόρνη - παραμυθητική οπτασία. Βασικοί θεματικοί άξονες, λοιπόν, που υπάρχουν στο κείμενο του Ρώσου συγγραφέα είναι εμφανείς στο στήσιμο της παράστασης. Η εμπλοκή, όμως, επιπλέον στοιχείων για την πλαισίωσή τους δεν διέπεται από σύμπνοια σύνδεσης: ανάμεσα στα παραπάνω έχουμε και λίγο Τσέχωφ -σε εκδοχή παρωδίας- , λίγο από Κόκκινα Φανάρια και πανσεξουαλισμό, πολύ από Οικονομίδη, λίγο από κάτι που παραπέμπει σε μανιφέστο αναρχίας, λίγο από σύγχρονη -αγία-οικογένεια, ένα κολάζ εντυπώσεων περισσότερο, με την ουσία του όμως τι γίνεται; Τα ηθικά διλήμματα, οι αλλιώς οι δαίμονες του Ρασκόλνικοφ, που συμπαρασύρουν τον αναγνώστη στις σελίδες του Ντοστογιέφσκι, εδώ παρουσιάζονται με έναν εύπεπτο τρόπο, περισσότερο ως διεκπεραίωση, δεν ακουμπούν τη σκέψη, δεν προβληματίζουν. Εν τέλει ο κόσμος του Ρώσου συγγραφέα δεν φαίνεται να βρίσκει κώδικες επικοινωνίας με εκείνον που πλάθει ο Βασίλης Μπισμπίκης. Tα κέντρα εστίασης αλλά και προθέσεων αποδεικνύονται εκ του αποτελέσματος διαφορετικά.

Ασφαλώς δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε τον ρεαλισμό του σύγχρονου, πολυδιάστατου κόσμου που προβάλλεται ενώπιον μας, θέματα της επικαιρότητας που απασχολούν, την ελληνική οικογένεια σε πρώτο πλάνο, την κακοποίηση, το metoo. Ίσως έτσι θα μπορούσε κάποιος να απολαύσει την παράσταση, αν δηλαδή την αποσυνδέσει από τη λογοτεχνική της βάση και τη (δια)χειριστεί όχι τόσο ως σύνολο, αλλά ως παρουσίαση ενδιαφερουσών και πρωτότυπων ιδεών, όπως η συνύπαρξη πρόζας και κινηματογράφου (η δουλειά του Φίλιππου Ζαμίδη εμπεριέχει και στοιχεία της “ποιητικότητας” του Ντοστογιέφσκι), ο εμπνευσμένος τρόπος σύνδεσης της σκηνικής δράσης με την πλατεία, η αξιοποίηση όχι μόνο ολόκληρης της σκηνής αλλά και μερών της αίθουσας, φέρνοντας έτσι τους θεατές σε απόσταση αναπνοής με τα τεκταινόμενα και τον άμεσο παλμό τους, μια έξοχη σκηνή σύλληψης, αυτής του χορού της Σόνιας (πυλύ καλή συνολικά η Έρρικα Μπίγιου, μας δημιούργησε την αίσθηση καλής νεράιδας παραμυθιού) με τον νεκρό πατέρα της, αλλά και εκείνη της αισθησιακά δοσμένης δολοφονίας της γριάς τοκογλύφου (Μπέτυ Βακαλίδου), η μετρημένη και συγκινητική -στην πρώτη του εμφάνιση ως ηθοποιός- παρουσία του  Τζέζαρις Γκραουζίνις (Μαρμελάντοφ), μια ερμηνεία, η ανώτερη όλων, του κυριολεκτικά αγνώριστου Βασίλη Μπισμπίκη, ως ανακριτής Πορφύρης, σε έναν ρόλο ολοκληρωτικά διαφορετικό από τα μέχρι τώρα πεπραγμένα του. Ικανοποητική η παρουσία της Άννας Μάσχα ως μάνα της "αγίας" οικογένειας. Ο Θοδωρής Σκυφτούλης, φέροντας το βάρος του πρωταγωνιστικού ρόλου του Μιχάλη -κατά Ντοστογιέφσκι Ρασκόλνικοφ-, δεν έβγαλε το σφρίγος ενός ήρωα που κατακλύζεται από ηθικά διλήμματα, αλλά λειτούργησε περισσότερο ως παθητικός δέκτης στιγμιαίων ενστίκτων.

Σύνολο: Δύο κόσμοι, ο λογοτεχνικός του Ντοστογιέφσκι και ο κατά συνήθης ρεαλιστικός του Βασίλη Μπισμπίκη συνυπάρχουν αλλά δεν συναντιούνται, με τον δεύτερο να βρίσκει τελικά την όποια δικαίωσή του αποδεσμευόμενος από τον πρώτο.

Πληροφορίες για την παράσταση & εισιτήρια:

https://www.onassis.org/el/whats-on/crime-and-punishment-by-fyodor-dostoevsky