Είδαμε: "Εδώ έχει δράκους" της Α. Μνουσκίν, στο Φεστιβάλ Αθηνών // (ξανα)γράφοντας την ιστορία
2025-06-04
H εναρκτήρια, πολυαναμενόμενη παράσταση του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών ενδεχομένως να θεωρηθεί αμφιλεγόμενης ιστορικής γνησιότητας από τους μελετητές και γνώστες της Ρωσικής Επανάστασης. Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν και το μελετήσουμε θα μπορέσουμε να αιτιολογήσουμε κακώς κείμενα της τωρινής εποχής. Αυτή είναι η γενική ιδέα πάνω στην οποία στήνεται η νέα παράσταση της Μνουσκίν. Πιο συγκεκριμένα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπό τις εντολές Πούτιν, έχει ιστορικό πυρήνα, που εντοπίζεται έναν αιώνα νωρίτερα. Η νέα πολιτική δημιουργία της Μνουσκίν αφήνει τη Γαλλική Επανάσταση, τον ναζισμό και στρέφεται σε έναν σύγχρονο πόλεμο, με τη ματιά, ωστόσο, στραμμένη στο παρελθόν. Η εναρκτήρια σκηνή με τη μαινόμενη επίθεση στο μαγνητοσκοπημένο διάγγελμα του Πούτιν δείχνει εξαρχής τις προθέσεις για το τι θα ακολουθήσει, δημιουργώντας ταυτόχρονα και υποψίες για τα άλλα δύο μέρη της τριλογίας που έπονται.
Η υπόθεση αφορά στην αναπαράσταση της έναρξης της Ρωσικής Επανάστασης, από τον Φεβρουάριο του 1917 ως τις αρχές του 1918, την περίοδο δηλαδή που ο λαός εξεγείρεται εναντίον του Τσάρου, για να ακολουθήσει από τους Μπολσεβίκους η διάλυση της ρωσικής συνέλευσης και η παράδοση της εξουσίας στα σοβιέτ. Επιπλέον, παρακολουθούμε στιγμιότυπα στην καθαυτή Ευρώπη, που αναμοχλεύουν συγκρούσεις ανάμεσα σε λαούς, οδηγούν σε εξεγέρσεις και καταλήγουν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στη διάρκεια των 2,5 περίπου ωρών παρελαύνουν σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα, που καθοδήγησαν όχι μόνο την εποχή εκείνη αλλά και τη μετέπειτα ιστορία του απλού λαού, του βασικού πρωταγωνιστή στις παραστάσεις της σπουδαίας δημιουργού, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση αυτή. Ο Λένιν, ο Στάλιν, ο Τρότσκι, ο Τσόρτσιλ, ο Χίτλερ, ο Γκέμπελ ζωντανεύουν -ως καρικατούρες- για να αποκαθηλωθούν όλοι τους, χωρίς διάκριση, για τις προθέσεις τους, που συγκλίνουν στον ολοκληρωτισμό. Βέβαια το ότι φορούν μάσκες δεν προσδίδει περαιτέρω θεατρικότητα, ο συμβολισμός υποφαίνεται, οδηγεί σε σύγχυση, πρόκειται για διακωμώδηση ή για αποκάλυψη των αληθινών προθέσεων των ομιλητών, που κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους;
Πληθώρα πληροφοριών, ονομάτων, στιγμιότυπων -αρκετά ήσσονος σημασίας- δημιουργούν μια πληθωρική παράσταση, με πολλά επεισόδια και χαλαρή σύνδεσή τους, που απαιτούν προσοχή και συγκέντρωση, το κυριότερο καλή, αν όχι εξειδικευμένη, γνώση εκείνης της ιστορικής περιόδου. Κατά συνέπεια δεν είναι εύκολη λύση το να απορρίψει ή να ασπαστεί κανείς την ιστορική αλήθεια που αναδύεται από την παράσταση, να μιλήσει -δικαίως ή μη- για υποκειμενική ερμηνεία και μονοδιάστατη προσέγγιση της ιστορίας.
Αν σταθούμε στο σκηνικό αποτέλεσμα τότε διακρίνουμε την ικανότητα της Μνουσκίν να δημιουργεί αριστοτεχνικά θεάματα, εξωστρεφή και δεκτικά στους θεατές, κυρίως λόγω του παραμυθητικού τους χαρακτήρα. Σίγουρα, συγκρινόμενη με προγενέστερες δουλειές, η τωρινή δεν είναι μια παράσταση που κόβει την ανάσα. Απουσιάζει το ποιητικό στοιχείο και γενικά εκείνα τα συστατικά που προσδίδουν συγκινήσεις και κορυφώσεις. Ό,τι όμως παρουσιάζεται ενώπιον των θεατών διεκπεραιώνεται με ωραίο τρόπο, διακρίνουμε -ανεξαρτήτως των προθέσεων- το πάθος της δημιουργού. Τα σκηνικά συμβάλουν σε αυτήν την κατεύθυνση, με το δεσπόζον χιόνι της Ρωσίας να αναμορφώνεται σε πεδίο μάχης, σε χώρο διαβουλεύσεων, σε ανάκτορο, σε σταθμό τρένου, σε πανοραμικές εικόνες του Λένινγκραντ. Τα μέλη του τριανταμελούς θίασου μιλούν σε διαφορετική γλώσσα, στη μητρική τους πιθανόν, ένα σημάδι της διαχρονικότητας των συγκρούσεων, αλλά και το αέναο των συμφερόντων τους. Αξιοσημείωτη η πειθαρχία και ο συντονισμός για το συνολικό αποτέλεσμα. Και ασφαλώς επισημαίνουμε την Ελέν Σένκ, μια πρωταγωνίστρια, που λειτουργώντας ως μέρος του όλου, εξωτερικεύει την κραυγή της ίδιας της Μνουσκίν, συνδέοντας την πλατεία με τη σκηνή, το τώρα με το τότε, την “ιστορία” με τη δραματουργική φαντασία, ζητάει εξηγήσεις και αφηγείται ένα -ίσως- αναπάντητο “γιατί”.
* τα εισιτήρια για το σύνολο των παραστάσεων έχουν εξαντληθεί
Ταυτότητα παράστασης: εδώ
