Διαβάσαμε: «Πατρίδες» του Timothy Garton Ash | Εκδόσεις Ψυχογιός

Συγγραφέας, ιστορικός, πολιτικός αναλυτής, καθηγητής πανεπιστημίου και μπλόγκερ, ο Timothy Garton Ash σπούδασε Σύγχρονη Ιστορία στο Κολέγιο Έξιτερ της Οξφόρδης και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο Κολέγιο Σεντ Άντονι, καθώς και στο διαιρεμένο τότε Βερολίνο στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δυτικού και στο Πανεπιστήμιο του Χούμπολτ στο Ανατολικό.

Κύρια επιστημονικά του ενδιαφέροντα αποτελούν η μετάβαση των κρατών του Σοβιετικού μπλοκ από τον κομμουνισμό στη δημοκρατία, η μεταπολεμική πορεία ενοποίησης της Ευρώπης και οι επιπτώσεις του παρελθόντος στο παρόν.

Στο τελευταίο του βιβλίο, Πατρίδες, θέτει σε λειτουργία "τη μηχανή της μνήμης, ξανά και ξανά" και επιχειρεί να αφηγηθεί μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης, τοποθετώντας στον πυρήνα της προβληματικής του το ερώτημα τι σημαίνει να είσαι Ευρωπαίος σήμερα. Αναλύει του συσχετισμούς δυνάμεων ανάμεσα στις ΗΠΑ, τις χώρες της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης και, πιο συγκεκριμένα, της Γερμανίας, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η ομαλή διεύρυνση της γεωπολιτικής Δύσης προς την Ανατολή με ηγεμονική δύναμη την Αμερική είναι ανέφικτη. Οι διαφορετικές καταβολές κάθε χώρας καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την επίτευξη θεμελιωδών αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η εδραίωση της δημοκρατίας, η ελευθερία του Τύπου, το κράτος δικαίου και ο σεβασμός στα δικαιώματα των μειονοτήτων.

Ο συγγραφέας καταγράφει τη σχέση της κάθε συνιστώσας για να κατανοήσει τα εξελίξεις και υπογραμμίζει το ρόλο που παίζουν τα πρόσωπα στα ιστορικά γεγονότα. Η συμβολή του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στην οικονομική φιλελευθεροποίηση και ο ρόλος της Μάργκαρετ Θάτσερ στη ριζική μείωση του κρατικού παρεμβατισμού, την απελευθέρωση των αγορών, την προώθηση της επιχειρηματικότητας και τις ιδιωτικοποιήσεις οδήγησαν στον παγκοσμιοποιημένο χρηματιστικοποιημένο καπιταλισμό. Η μετακομμουνιστική Ευρώπη διέθετε ελάχιστες κοινωνικές, νομικές και θεσμικές δικλείδες ασφαλείας και,πλέον, τα χρήματα ήταν η πηγή και το μέτρο για την κοινωνική θέση, τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες, τη φήμη, την πολιτική δύναμη, την ουσιαστική ελευθερία, ακόμη, και για την προσωπική ευτυχία ή τη σεξουαλική ικανοποίηση. 

Οι μουσουλμανικές κοινότητες, το Brexit και ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι κάποιες από τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Ευρώπη.  Οι ροές μεταναστάτων και προσφύγων με μουσουλμανικό υπόβαθρο έρχονται σε αντίθεση με τις αξίες του Διαφωτισμού. Η εκκοσμικευμένη, φιλελεύθερη Ευρώπη απειλείται από επιθέσεις όπως η καύση αντιτύπων των Σατανικών Στίχων του Σαλμάν Ρούσντι και το τρομοκρατικό χτύπημα στα γραφεία του Charlie Hebdo. Το πολιτικό αφήγημα του Brexit υπέρ του λαϊκισμού, υπέρ του έθνος έναντι της Ευρώπης είχε ως κύριο επιχείρημα την ένταξη της Τουρκίας και κάποιων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ και, κατα συνέπεια, τον ερχομό νέων μεταναστών που θα ωφελούνταν του κοινωνικού κράτους της Βρετανίας. Η θετική στάση της ΕΕ απέναντι στην Ουκρανία και η άρνηση του ΝΑΤΟ να την καταπιεί η ρωσική επιθετικότητα είχε ως αποτέλεσμα το εγχείρημα της εκτεταμένης ουκρανικής αποαποικιοποίησης και την εισβολή του κράτους του Βλαντιμίρ Πούτιν. 

Διαβάζοντας κανείς τις Πατρίδες του Timothy Garton Ash κατανοεί τα σημερινά προβλήματα της Γηραιάς Ηπείρου και αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα μιας Ευρώπης δίχως οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανισότητες. Η μελέτη του εμβαθύνει στα ζητήματα που επέφερε ο παγκοσμιοποιημένος και χρηματικοποιημένος καπιταλισμός και οραματίζεται τη μετάβαση από μια ελεύθερη Ευρώπη σε έναν ελεύθερο κόσμο, οπως τον αποτύπωσε ένα φωτογραφικό στιγμιότυπα την ημέρα της απόβασης στη Νορμανδία: Άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί στέκονται δίπλα δίπλα, όλοι τους χαμογελαστοί μπροστά σε ένα όμορφα αναπαλαιωμένο ξύλινο σπίτι. Σύμφωνα με τον Timothy Garton Ash, αυτή είναι η Ευρώπη.
   
Timothy Garton Ash
Πατρίδες
Μτφρ Δημήτρης Δουλγερίδης
Εκδόσεις Ψυχογιός