Το ανόσιο. Δημοτικό τραγούδι και Ψυχανάλυση
Ανοικτές δημόσιες συζητήσεις ανάμεσα σε ψυχαναλυτές και ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών για τη συνάντηση των ψυχαναλυτικών ιδεών με την ελληνική κουλτούρα και τη σημασία που έχουν στη ζωή μας σήμερα.
Ο συγγραφέας Παντελής Μπουκάλας και ο ψυχαναλυτής Μιχάλης Πέτρου συνομιλούν για «Το ανόσιο. Δημοτικό τραγούδι και Ψυχανάλυση».
Όσο περισσότερο μελετάς το δημοτικό τραγούδι, διευρύνοντας τη βιβλιογραφία σου, τόσο περισσότερο βεβαιώνεσαι για το ελεύθερο πνεύμα του και την ανενδοίαστη γλώσσα του. Ο βαθιά ειλικρινής τρόπος, με τον οποίο προσεγγίζει κρίσιμες πτυχές του οικογενειακού βίου και τις ερωτικές σχέσεις που βρίσκονται μετά το κατώφλι τού κοινωνικά απαράδεκτου και του ανόσιου, θα μπορούσε να θεωρηθεί παραδειγματικός.
Σχεδόν όλες οι εκφράσεις του πόθου ενδιαφέρουν τον λαϊκό ποιητή, ακόμα και εκείνες που συγκρούονται με πανίσχυρα ταμπού. Χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα αποτελεί η εξιστόρηση, κυρίως διά παραλογών, του οιδιπόδειου. Στην περίπτωση μάλιστα του δημοτικού, το οιδιπόδειο είναι απολύτως ενεπίγνωστο και ενσυνείδητο, και ιδιαίτερα επίμονο και επιθετικό από την πλευρά της μάνας. Γι΄ αυτό και η ψηλάφησή του, ή και η απλή περιγραφή του, από έναν συλλογικό-κοινοτικό ποιητή αποκτά ιδιαίτερη αξία.
Ο Παντελής Μπουκάλας είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Έχει δημοσιεύσει εφτά βιβλία ποίησης (η συλλογή Ρήματα τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), έναν τόμο δοκιμίων και βιβλιοκριτικών και δύο τόμους με τις επιφυλλίδες του στην Καθημερινή της Κυριακής. Έχει μεταφράσει Αισχύλο, Ευριπίδη, Αριστοφάνη, Θεόκριτο, Βίωνα, καθώς και σκωπτικά και συμποτικά επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας.
Το 2016 εξέδωσε το βιβλίο Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η «αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών (Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής 2017), που αποτελεί τον πρώτο τόμο της σειράς δοκιμίων του για το δημοτικό τραγούδι, με τον τίτλο Πιάνω γραφή να γράψω... Το 2017, εκδόθηκε ο δεύτερος τόμος της σειράς: Το αίμα της αγάπης: Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση.
________________
Το δημοτικό τραγούδι, ως έκφραση αυτού που ο Freud ονόμασε ομαδικό ψυχισμό και συλλογική ψυχή (Gruppenpsyche & Massenseele), μεταφέρει με εντυπωσιακή ενάργεια, αμεσότητα και αισθητική αρτιότητα, τα από τα βάθη των αιώνων ανθρώπινα πάθη. Ο ψυχισμός, όπως κι ο πολιτισμός, εδράζονται πάνω στην επιταγή για τιθάσευση αυτών των παθών, αφήνοντας όμως ταυτόχρονα και το παράθυρο ανοικτό στην ονειροπόλησή τους.
Η βιαιότητα και η πολυμορφία της παιδικής σεξουαλικότητας, η εγγενής καταστροφικότητα, οι μεταβιβάσεις κ.λπ. δεν αφορούν μόνο την ψυχοπαθολογία. Είναι συνιστώντα στοιχεία του ανθρώπου, σύμφωνα με την ψυχαναλυτική του θεώρηση. Αυτό το σκάνδαλο δεν είναι ένα ακόμη σημείο συνάντησης της Ψυχανάλυσης με τη δημοτική παράδοση;
Ο Μιχάλης Πέτρου είναι κλινικός ψυχολόγος και κοινωνικός ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου Lumière-Lyon 2. Είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας και της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης. Είναι αναλυτής ομάδας, μέλος της Γαλλικής και της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας.
___________________
