Ιστορία της Τέχνης στο Ίδρυμα Ζογγολόπουλου
Νέος κύκλος διαλέξεων Ιστορίας της Τέχνης πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, στο πλαίσιο των στόχων του για τη διάδοση των Καλών Τεχνών, με θέμα οι εικαστικές τέχνες στο Βυζάντιο και τον Μεσαίωνα και οι επιδράσεις στις εικαστικές τέχνες των επόμενων αιώνων.
8 Φεβρουαρίου 2017
Το φυσικό περιβάλλον στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εικονογραφία
Πέρα από το αγιολογικό και λατρευτικό στοιχείο, που κατά κύριο λόγο περιέχεται στη βυζαντινή και στη μεταβυζαντινή θρησκευτική εικονογραφία, υπάρχουν και άλλα στοιχεία τα οποία ως συμπληρωματικά συνοδεύουν και ολοκληρώνουν την εικονογραφική σύλληψη. Σημαντική θέση κατέχει το φυσικό περιβάλλον που απεικονίζεται, άλλοτε φυσιοκρατικά και άλλοτε κατά σύμβαση, ως δηλωτικό του χώρου στον οποίο εντάσσεται η παράσταση του ιερού θέματος. Με τον τρόπο αυτόν εκδηλώνεται το ενδιαφέρον του αγιογράφου πέρα από τον υπερβατικό και για τον φυσικό κόσμο, ο οποίος άλλωστε αποτελεί και αντικείμενο των δεήσεων που αναπέμπονται κατά τη λατρευτική πράξη.
Εισηγητής: Νίκος Μοσχονάς
22 Φεβρουαρίου 2017
Η ζωγραφική απεικόνιση ως τιμωρητική πράξη
Σε πόλεις της κεντρικής και της βόρειας Ιταλίας κατά τους Μέσους Χρόνους χρησιμοποιήθηκε η ζωγραφική απεικόνιση σε προσόψεις δημόσιων κτηρίων προσώπων που είχαν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για παράνομες πράξεις. Η απεικόνιση άλλοτε αποτελούσε, αυτή καθαυτή, δημόσια τιμωρία του ενόχου που είχε διαφύγει τη σύλληψη, είτε ήταν συμπληρωματική της σωματικής ή άλλης ποινής, πάντοτε με σκοπό τον διασυρμό του και τον παραδειγματισμό των λοιπών.
Εισηγητής: Νίκος Μοσχονάς
1 Μαρτίου 2017
Η Σύνοδος Φεράρας - Φλωρεντίας (1438-39) στην τέχνη της ιταλικής Αναγέννησης
Λόγω του εντεινόμενου οθωμανικού επεκτατισμού – που θα οδηγήσει τελικά στην κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) – η βυζαντινή ηγεσία κατά το α΄ μισό του 15ου αιώνα αποδύεται σε διπλωματικές επαφές με τη Δύση. Αυτές θα κορυφωθούν στη Σύνοδο Φεράρας–Φλωρεντίας, με προσχηματικό αντικείμενο εργασιών την ένωση των εκκλησιών, Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης (μετά το Σχίσμα του 1054), αλλά προσβλέποντας κατ’ ουσίαν σε στρατιωτική βοήθεια.
Οι εργασίες της Συνόδου έφεραν στην ιταλική χερσόνησο (Βενετία, Φεράρα, Φλωρεντία) μία πολυάριθμη βυζαντινή αποστολή, η οποία παρέμεινε για σχεδόν δύο χρόνια (Φεβρ. 1438 – Οκτ. 1439). Η βυζαντινή ελίτ, κοσμική και εκκλησιαστική, με τα πολυποίκιλτα ενδύματα, τις πλούσιες κώμες και γενειάδες, τα ιδιότυπα καλύμματα κεφαλής, προκάλεσε ισχυρή εντύπωση, όχι μόνον στους δυτικούς συνομιλητές της, αλλά και ευρύτερα στο ιταλικό κοινό.
Αυτές οι εξωτερικές φιγούρες εξ Ανατολής απεικονίστηκαν ποικιλοτρόπως στην τέχνη και ευρύτερα στον οπτικό πολιτισμό της ιταλικής Αναγέννησης. Η διάχυση των μορφών alla bizantina δεν συνιστά απλώς μια πρώιμη εκδήλωση Οριενταλισμού, αλλά περαιτέρω, καθώς απαντά σε μια σειρά θεμάτων με ιστορικά συμφραζόμενα και ιδεολογικά σημαινόμενα, μας αποκαλύπτει αντιλήψεις και σχέσεις ανάμεσα στη λατινική Δύση και την ελληνική Ανατολή.
Εισηγητής: Θοδωρής Κουτσογιάννης
8 Μαρτίου 2017
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Κρης: από τη Βενετοκρατία στον Βυζαντινισμό
Μία από τις ταυτότητες του Γκρέκο, ίσως η πιο ισχυρή, που τον διατηρεί μέχρι και σήμερα, στην ελληνική δημόσια σφαίρα, η ‘ελληνικότητά’ του, η θέση του στην προαιώνια πολιτισμική ιστορία και η απόδοση μιας ιδιαίτερης θέσης στη συλλογική και επίσημη εθνική μνήμη, προάγεται και καλλιεργείται εδώ και δεκαετίες. Σε αυτή τη γραμμή θα ενταχθεί από πολύ νωρίς και ο ‘βυζαντινισμός’ του, αρχικά από ξένους μελετητές και σύντομα και από τους θιασώτες της ελληνικότητας. Η εικαστική καταγωγή του ζωγράφου από τη βυζαντινή παράδοση αποτέλεσε σημαντικό επιχείρημα του προσδιορισμού της ταυτότητας αυτής, από τη στιγμή μάλιστα που το Βυζάντιο εντάχθηκε στον κεντρικό κορμό της εθνικής αφήγησης την περίοδο κυρίως του Μεσοπολέμου. Στην παρούσα ανακοίνωση θα εξεταστούν οι πολλαπλές ταυτότητες του Κρητικού ζωγράφου, με επίκεντρο κυρίως τον βυζαντινισμό του Θεοτοκόπουλου, οι μύθοι και αναιρέσεις για αυτές τις ταυτότητες όπως προκύπτουν σε σχέση με την καλλιτεχνική παραγωγή του, καθώς και οι επιβιώσεις των μύθων αυτών μέχρι σήμερα.
Εισηγητής: Αλέξανδρος Τενεκετζής
22 Μαρτίου 2017
Αντώνιος Βασιλάκης. Ένας Έλληνας ζωγράφος στην αυλή του βενετικού μπαρόκ
Εγκαταστημένος στη Βενετία δραστηριοποιείται εκεί αλλά και σε άλλες ιταλικές πόλεις ο Έλληνας ζωγράφος Αντώνιος Βασιλάκης από τη Μήλο (1556-1629), γνωστός με το παρανόμι L’Aliense (ο Ξένος). Μαθητής των μεγάλων Βενετών δασκάλων Βερονέζε και Τιντορέττο και ακολουθώντας την τεχνοτροπία του βενετικού μπαρόκ επιδόθηκε με επιτυχία στην απεικόνιση θρησκευτικών θεμάτων ή κοσμικών συνθέσεων συχνά πολυπρόσωπων. Τη μεγάλη φήμη που απέκτησε ως ζωγράφος συνόδευε και η φήμη του ως συλλέκτη έργων σπουδαίων ζωγράφων της εποχής
Εισηγητής: Νίκος Μοσχονάς
5 Απριλίου 2017
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου στη ζωγραφική
Τον Οκτώβριο του 1571 στα νερά του Πατραϊκού κόλπου οι ενωμένες ναυτικές δυνάμεις του χριστιανικού Ιερού Συνασπισμού καταναυμάχησαν τον Οθωμανικό στόλο. Η μεγάλη νίκη, στην οποία είχαν συμμετάσχει και Έλληνες, αποδόθηκε στη παρέμβαση της Παναγίας και των Αγίων που η μνήμη τους γιορταζόταν εκείνες τις μέρες και αποτέλεσε εξαιρετικά προσφιλές θέμα ζωγραφικής αναπαράστασης σε έργα που φιλοτεχνήθηκαν τόσο στον ελληνικό όσο και στον δυτικό ευρωπαϊκό χώρο, συχνά με περιγραφική διάθεση και άλλοτε με προεκτάσεις συμβολισμών υπερβατικού κλίματος.
Εισηγητής: Νίκος Μοσχονάς
