Αφιέρωμα στην Χιλιανή καλλιτέχνιδα Violeta Parra
Η Violeta Parra (1917-1967) υπήρξε μια πολυτάλαντη, πολύπλευρη καλλιτέχνιδα (ποιήτρια, τραγουδίστρια και συνθέτρια, συλλέκτρια παραδοσιακών τραγουδιών, υφάντρια και γλύπτρια). Δεν είναι η εξ ορισμού παραδοσιακή καλλιτέχνιδα μόνον της Χιλής, αλλά ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής. Κόρη, αδελφή και μητέρα μουσικών, έκανε την τέχνη τρόπο ζωής της.
Ο μεγαλύτερος αδελφός της, ο ποιητής Nicanor Parra (Βραβείο Cervantes Λογοτεχνίας) την στήριξε πολύ στην αναζήτηση της τέχνης της. Όπως η Δόμνα Σαμίου στην Ελλάδα, η Violeta Parra όργωνε τα χωριά της Χιλής με ένα μαγνητόφωνο και ένα τετράδιο στο χέρι, συλλέγοντας μελωδίες, στιχάκια και ρυθμούς της Χιλιανής παράδοσης, τα οποία διαφορετικά θα ήταν καταδικασμένα στη λήθη.
Η ένταση και το πάθος με τα οποία ζούσε την τέχνη, τους έρωτές της, την προσήλωσή της στους ανθρώπους, την κοινωνική της συνείδηση, την ώθησαν γρήγορα στο να δημιουργήσει τα δικά της έργα. Οι στίχοι της είναι ποίηση, με την οποία εκφράζει τα βαθύτερα συναισθήματά της, συχνά σπαρακτική (“Maldigo del alto cielo” (Καταριέμαι τον ουρανό) / “por un amor traicionero” (για μια προδομένη αγάπη), ταυτόχρονα καταγγέλλει τις ανισότητες (“Yo no sé por qué mi dios le regala con largueza / sombrero con tanta pluma a quien no tiene cabeza” (Δεν ξέρω γιατί ο δικός μου θεός χαρίζει απλόχερα / καπέλα με τόσα φτερά σ’ αυτούς που δεν έχουν κεφάλι).
Παράλληλα εκφράζεται μέσω των πλαστικών τεχνών: Ελαιογραφίες, φιγούρες από πεπιεσμένο χαρτί, καθώς και τα διάσημα υφαντά της, φτιαγμένα από υφάσματα, κλωστές και μαλλί, τα οποία εκτίθενται σε διάφορους καλλιτεχνικούς χώρους, μεταξύ άλλων στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Λούβρου στο Παρίσι.
Το έργο της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μεταγενέστερους καλλιτέχνες, οι οποίοι συνέχισαν την επίπονη εργασία τής διάσωσης της μουσικής της υπαίθρου και άλλων λαογραφικών εκδηλώσεων της Χιλής και της Λατινικής Αμερικής. Τ ο 2014 δημιουργήθηκε στο Σαντιάγκο της Χιλής το Μουσείο Violeta Parra, με στόχο τη διατήρηση, την αποκατάσταση, τη διάδοση και την αξιοποίηση του καλλιτεχνικού της έργου.
Είναι ένας χώρος που έχει αφιερώσει την ύπαρξη και το έργο του στο να γίνει γνωστή, σε όλη της την έκταση, η καλλιτεχνική, κοινωνική και πολιτιστική κληρονομιά που άφησε η Violeta Parra στη Χιλή και στον κόσμο. Εδώ φιλοξενούνται οι χειροτεχνίες της, τα χειρόγραφα, τα έγγραφά της και προσωπικά της αντικείμενα (http://museovioletaparra.cl).
Η Violeta Parra, μαζί με τον Víctor Jara, και με τα συγκροτήματα Quilapayún, Inti Illimani e Illapu, κυρίως, θεωρούνται οι ιδρυτές μιας καλλιτεχνικής κίνησης γνωστής ως Νέο Χιλιανό Τραγούδι (“Nueva Canción Chilena”).
Στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ’70, ζωντανεύει το ενδιαφέρον για την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία της Λατινικής Αμερικής γενικότερα, και της Χιλής ειδικότερα. Έτσι, αρχίζει να γίνεται γνωστή η Violeta Parra στο ελληνικό κοινό. Το τραγούδι της “Gracias a la vida” (Ευχαριστώ τη ζωή), είναι μια εσωτερική και προσωπική ματιά πάνω στη ζωή, που θεωρήθηκε εν τούτοις ανθρωπιστικός ύμνος και κατόρθωσε να διασχίσει τα σύνορα, γι’ αυτό και κατέχει την μεγαλύτερη παρουσία στις ανθολογίες του λατινοαμερικάνικου τραγουδιού.
Ερμηνεύτηκε από τραγουδιστές όλου του κόσμου, με εκτελέσεις κοντινές ή μακρινές από το πρωτότυπο. Οι πιο γνωστές είναι της Αργεντινής τραγουδίστριας Mercedes Sosa, στην οποία η κιθάρα παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο, και της Αμερικανίδας τραγουδίστριας Joan Baez που, προσδίδοντας στο τραγούδι έναν εορταστικό τόνο που απέχει αρκετά από το πρωτότυπο, κατόρθωσε να το κάνει πιο δημοφιλές. Αυτή η δεύτερη εκτέλεση ερμηνεύτηκε στην Ελλάδα, αρχικά από τη Μαρία Φαραντούρη στη δεκαετία του '70 και αργότερα από την Έλλη Πασπαλά, τη Σαβίνα Γιαννάτου κ.ά.
Το 2017 είναι λοιπόν η χρονιά της Violeta Parra και σε ολόκληρο τον κόσμο τιμούν την μεγάλη Χιλιανή καλλιτέχνιδα, με την κοινή ονομασία “100 χρόνια Violeta Parra”, την οποία προώθησαν το Ίδρυμα Violeta Parra, το Μουσείο Violeta Parra, το Εθνικό Συμβούλιο Πολιτισμού και Τεχνών της Χιλής (http://www.violetaparra100.cl/) και η Διεύθυνση Πολιτιστικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών της Χιλής (DIRAC).
Στην Ελλάδα, το αφιέρωμα στην Χιλιανή καλλιτέχνιδα θα αποτελείται από τις ακόλουθες δραστηριότητες:
ΔΥΟ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ Πέμπτη 21 και Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου στις 21.00 στο θέατρο OLVIO
Η Violeta και ο κήπος με τα τραγούδια της. Θα ερμηνευτούν τραγούδια της Violeta Parra με παραδοσιακά όργανα και ρυθμούς. Συντονίζει και συμμετέχει η Μεξικανή τραγουδίστρια και ηθοποιός Martha Moreleón με το μουσικό σχήμα Los del Sur, που αποτελούν ο Pedro Fabián από το Περού, ο Herman Mayr από την Αργεντινή και ο Óscar Pozo Ramos από τη Βολιβία. Θα υπάρξει ειδική συμμετοχή της Ελληνίδας τραγουδοποιού Λήδας Χαλκιαδάκη η οποία, αξίζει να σημειωθεί, είναι κόρη της Δανάης Στρατηγοπούλου, ερμηνεύτριας και μεταφράστριας στα ελληνικά του Πάμπλο Νερούδα, μεταξύ άλλων ποιητών. Συμμετέχει επίσης το Abanicoro, η χορωδιακή ομάδα της Σχολής Ιβηροαμερικανικών Γλωσσών και Πολιτισμών, την οποία αποτελούν οι: Τέσση Οικονομοπούλου, Κίμων Αντωνέλος, Ευτυχία Μισύρη, Κατερίνα Ασήμου, Στέλλα Δούκα, Eduardo Lucena, Μαρία Μαλακάτα, Νίκος Μικρόπουλος, Leonora Moreleón και Λίνα Πέτρου. Διεύθυνση χορωδίας: Martha Moreleón και Herman Mayr.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου στις 21.00 στο θέατρο OLVIO
Η Violeta μέσα από τον καθρέφτη. Θα ερμηνευτούν έργα του Χιλιανού συνθέτη και πιανίστα Luis Saglie, ο οποίος χρησιμοποιεί σαν αφετηρία μουσικά θέματα της Violeta Parra, σε έναν δικό του φόρο τιμής, με κλασικά όργανα. Ο καλλιτέχνης θα ταξιδέψει από τη Χιλή για να συμμετάσχει σε αυτή την εκδήλωση, αφιερωμένη στην πιο οικουμενική Χιλιανή, την Violeta Parra.
Συντονίζει και συμμετέχει η Χιλιανή βιολοντσελίστα Fabiola Ojeda, η οποία διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα. Εκτός από τον συνθέτη και πιανίστα Luis Saglie, ειδικό καλεσμένος στην συναυλία, θα συμμετέχουν επίσης η Ana Chifu (φλάουτο), ο Servane Io Le Moller (ακορντεόν), η Γιούλα Γιαννάκη (πιάνο), η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου και η Χιλιανή χορεύτρια παραδοσιακών χορών Natalia Soto.
ΠΡΟΒΟΛΗ Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου στις 20.30 στον κινηματογράφo ΑΛΚΥΟΝΙΔΑ
Η Violeta πήγε στον ουρανό. Ταινία του Χιλιανού σκηνοθέτη Andrés Wood (που σκηνοθέτησε, μεταξύ άλλων, την διάσημη ταινία Machuca) βασισμένη στην ομώνυμη βιογραφία που έγραψε ο Ángel Parra για τη ζωή της μητέρας του. Σκηνοθεσία: Andrés Wood
● Έτος: 2011
● Διάρκεια: 110’
● Χώρα: Χιλή, Αργεντινή, Βραζιλία
● Είδος: Βιογραφική
● Με ελληνικούς υπότιτλους.
Η Violeta Parra γεννήθηκε το 1917 στο San Fabián του Alico, της επαρχίας Ñuble στην κεντρική Χιλή. Στα 12 της χρόνια έγραψε τους πρώτους της στίχους και τραγούδια. Ξεκίνησε να τραγουδά με την κιθάρα της σε τσίρκα και μπαρ, με συγκινητική ταπεινότητα. Το 1953 εμφανίζεται το μεγαλείο της. Πρώτα σε ένα ρεσιτάλ στο σπίτι του Πάμπλο Νερούδα. Κι έπειτα, όταν το ραδιόφωνο της Χιλής αρχίζει να αναμεταδίδει τα τραγούδια της αφιερωμένα «στο ανθρώπινο και στο θείο» (a lo humano y a lo divino). Ξεκινά περιοδείες σε όλη τη Χιλή, το 1955 συμμετέχει στο Φεστιβάλ Νεολαίας στην Πολωνία και ηχογραφεί το πρώτο της άλμπουμ με την δισκογραφική εταιρεία “Chants du monde” (Τραγούδια του Κόσμου). Στις ικανότητές της ως συλλέκτρια παραδοσιακών τραγουδιών και ερμηνεύτριας εξαιρετικής μουσικότητας και πρωτοτυπίας, προσθέτει το ταλέντο της ως συνθέτρια και στιχουργός. Ταυτόχρονα είναι ζωγράφος, φτιάχνει κεραμικά και υφαντά, για τα οποία ανακαλύπτει ασυνήθιστες τεχνικές. Εκθέτει τα έργα της στο Μπουένος Άιρες και ταξιδεύει ως τη Σοβιετική Ένωση, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, όπου εμφανίζεται με τα παιδιά της, Isabel και Ángel. Το 1964, εκθέτει στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Λούβρου. Την ίδια εκείνη χρονιά, επιστρέφει στη Χιλή και ανοίγει την Peña Folklórica στο Σαντιάγκο. Στις 5 Φεβρουαρίου του 1967 δίνει τέλος στη γόνιμη ζωή της, γεμάτη πόθους, αγώνες και μεγάλα επιτεύγματα.
