10 +1 Ερωτήσεις στον Αλέξη Σταμάτη

Ο Αλέξης Σταμάτης, ένας πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος συγγραφέας με σπουδές στην αρχιτεκτονική και τον κινηματογράφο, απαντά σε  10 +1 ερωτήσεις, με αφορμή την παράσταση του έργου του Innerview στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη και την κυκλοφορία του καινούργιου του μυθιστορήματος Μελίσσια από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

 

Τί πραγματεύεται το θεατρικό σας έργο Innerview και ποια η σημασία του τίτλου του;

Τρία πρόσωπα. Τρεις διαφορετικές ηλικίες. Τρεις δυνατοί «παίκτες» της ζωής – δύο άντρες και μία γυναίκα. Ένα αποκαλυπτικό παιχνίδι με τον χώρο και τον χρόνο, το παρόν και το παρελθόν, την επινόηση και την πραγματικότητα, το οποίο σταδιακά, φέρνει στο φως τις συγκρούσεις, τα πάθη και, εν τέλει, τις αδυναμίες τους. Με αφορμή μία συνέντευξη, που εξελίσσεται σε  επικίνδυνη ισορροπία ισχύος, και ανατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη, τρεις άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τις πιο οδυνηρές αλήθειες τους. Αναγκάζονται να πετάξουν τα «προσωπεία», να αντικρύσουν για πρώτη φορά τον πραγματικό εαυτό τους, και να αναμετρηθούν μαζί του. Οι ρόλοι του θύτη και του θύματος, αβέβαιοι και ρευστοί, εναλλάσσονται διαρκώς και τα θεμελιώδη ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: Πόσο απέχει η αλήθεια από το ψέμα; Η τέχνη από τη ζωή; Ο έσω εαυτός από τον έξω; Μια συνέντευξη που απο  Inter-view γίνεται  Inner-view...

Το πρώτο του ανέβασμα έγινε στο Southbank Centre του Λονδίνου. Μιλήστε μας  γι’αυτό.

2010. Δακρυγόνα. Ένα θεατρικό έργο. Ένας σκηνοθέτης. Μια συνέντευξη. Σπάνια μιλάει. Την διαβάζω. Είμαστε φίλοι. Εντυπωσιάζομαι. Εκείνη την εποχή γράφω ένα μυθιστόρημα. Με πολιτικό υπόβαθρο. Ενας χαρακτήρας του βιβλίου είναι σκηνοθέτης. Επινοημένος, φυσικά. Ο Μιχάλης. Στοιχεία της συνέντευξης αναδύονται στο μυθιστόρημα. Ένα χρόνο αργότερα. Δέχομαι μια πρόταση απο το Λονδίνο. Για μια ημερίδα με τίτλο Greece is the word. Θα συζητήσω για την ελληνική λογοτεχνία με την Βικτόρια Χίσλοπ, την Ιωάννα Καρυστιάνη και τον  Ντέιβιντ Κόνολι στο Southbank Centre, διάσημο πολιτιστικό χώρο της βρετανικής πρωτεύουσας. Η διοργανωτής έχει προσθέσει κι ένα τελικό μέρος όπου θα υπάρξει θέαμα επί σκηνής. Μου προτείνει να παρουσιάσω ένα απόσπασμα θεατρικού έργου μου που θα έχει σχέση με την κρίση. Σκέφτομαι πως, έτσι αποκομμένο απο τον δραματουργικό κορμό, ένα κομμάτι δεν θα λέει τίποτα και αποφασίζω να γράψω κάτι απο την αρχή. Στο νου μου έρχεται η συνέντευξη του φίλου σκηνοθέτη και η λογοτεχνική της επεξεργασία στο μυθιστόρημα ως συνέντευξη του χαρακτήρα Μιχάλη. Δεν θέλω όμως μονόλογο. Έτσι γεννιέται και μια δεύτερη ηρωίδα, η δημοσιογράφος. Οι ήρωες συνδιαλέγονται στο νου μου και αποκτούν ένα κοινό παρελθόν. Συνεπώς και μια σχέση. Ένα νέο έργο γεννιέται: αύτη τη φόρα είναι ένα θεατρικό μονόπρακτο για δυο πρόσωπα, δυο τρισδιάστατους χαρακτήρες. Το έργο παίζεται στο Southbank Centre: Ηθοποιοί ο Νίκος Πουρσανίδης και η Εύα Σιμάτου. Σκηνοθεσία ανύπαρκτη, ό,τι καταφέραμε στο διαμέρισμα του Νίκου στο Maida Vale. Τις επόμενες μέρες διαβάζουμε μια εξαιρετική κριτική από το έγκυρο British Theater Guide. Στην Αθήνα πια νιώθω ότι  εκείνο που παίχτηκε στο Λονδίνο είναι το προσχέδιο για την Τρίτη Πράξη ενός ολοκληρωμένου θεατρικού έργου. Θυμάμαι ένα άλλο παλιό μου έργο το "Θάλαμο". Στοιχεία του με επισκέπτονται. Γεννιέται ένας τρίτος χαρακτήρας: ο Γιώργος, ο οδηγός. Που μεταφέρει τον Ζο και την Άλι, ως μνήμες "νεκροζώντανες".  Οι τρεις πλέον χαρακτήρες εμπλέκονται, συμπλέκονται, συγκρούονται, "γράφουν" το έργο. Από μέσα. Και το "παιχνίδι" πλέον γίνεται πιο περίπλοκο. Το αναλαμβάνει η Λίλλυ Μελεμέ. Και το ζωντανεύουν ο Νίκος Αρβανίτης, ο Λάζαρος Βαρτάνης και η Εύα Σιμάτου. Τους ευχαριστώ όλους όπως και τον Αλέκο Αναστασίου, τη Μαρία Παππά, τον Τηλέμαχο Μούσα, την Αποστολία Παπαδαμάκη, την Ιωάννα Συμεωνίδη, τον Παναγιώτη Τσίκο, τον Χρήστο Δήμα και τον  Jan Van de Engel. Επίσης και την παραγωγό εταιρία μας Λυκόφως και τον Γιώργο Λυκιαρδόπουλο.

 Πώς είναι να αφήνεις το συγγραφικό σου «παιδί » στα χέρια των άλλων προκειμένου να γίνει παράσταση;

Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στους άλλους. Ίσως και υπερβολικά.. Όπως και να έχει το θεατρικό κείμενο είναι ένα τίποτα εάν δεν ζωντανέψει στη σκηνή απο τους ειδικούς, οι οποίοι ευχής έργον είναι να είναι απόλυτα διαθέσιμοι και να μην σκορπίζονται σε χίλιες δύο άλλες κατευθύνσεις ταυτόχρονα. Κάτι ίδιον της εποχής, απότοκο της συνολικής κρίσης.

Αυτήν την περίοδο κυκλοφορεί το νέο σας μυθιστόρημα  «Μελίσσια».  Σε τι βαθμό ο τίτλος του έργου σας αντιπροσωπεύει το περιεχόμενό του;

Στο βαθμό που το έργο διεξάγεται σ' ένα παλιό αρχοντικό στην περιοχή Μελίσσια και στην μεταφορική σημασία της λέξης που αφορά στην "οικογένεια".

Ο σκηνικός χώρος του βιβλίου, είναι ένα δωμάτιο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ζωή ενός συγγραφέα χωράει  σε ένα δωμάτιο, παρόλο που  με την φαντασία του είναι ικανός να ταξιδέψει σε ολόκληρο  τον κόσμο;

Κάποτε ο Πασκάλ έλεγε ότι όλα τα δεινά του ανθρώπου είναι ότι δεν μπορεί να κάτσει ήσυχος σ’ ένα δωμάτιο, στο βιβλίο όμως αυτό φαίνεται πως καθήμενος μέσα σ’ ένα δωμάτιο μπορεί με το μυαλό του να «ταξιδέψει» μέχρι το πιο μακρινό σύμπαν. Η κεντρική ηρωίδα είναι μια μεγάλη σε ηλικία γυναίκα, συγγραφέας, που είναι κατάκοιτη λόγω ενός προβλήματος αρρώστιας. Στο δωμάτιό της γίνονται διάφορες συναντήσεις που διαμορφώνουν και την πορεία της αφήγησης.

Ποια η σχέση της αρχιτεκτονικής που σπουδάσατε, με την τέχνη της συγγραφής;

Με έχει βοηθήσει που ειδικά στην εγγενή δομή που σου προσφέρουν οι σπουδές στην Αρχιτεκτονική. Μια ικανότητα δηλαδή "επιμελείας χάους" χωρίς να καταφεύγεις σε σχεδιαγράμματα, αναλύσεις κλπ.

Πότε γράψατε για πρώτη φορά;

Πολύ μικρός. Έγραφα ποιήματα τα οποία ντρεπόμουν να δείξω σε άλλους.

Ξεχωρίζετε  κάποιο από τα λογοτεχνικά σας παιδιά;

Όχι, πάντοτε με ενδιαφέρει το επόμενο.

Υπάρχει  «αγαπημένος» συγγραφέας και  «αγαπημένο»  βιβλίο;

Είναι τόσες ποικίλες και αντιφατικές οι επιρροές μου που θα χρειαζόταν μια ολόκληρη πρόσθετη συνέντευξη για να τις αναφέρω!

Έχετε σκεφτεί  ποτέ το ενδεχόμενο να παίξετε σε κάποιο θεατρικό σας έργο;

Ωραία ερώτηση! Πάντως φέτος μου έγινε μια πρόταση να παίξω ως ηθοποιός σε ένα θεατρικό έργο ενός γνωστού, καλού σκηνοθέτη. Αρνήθηκα επειδή δεν έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου ότι μπορώ να καταφέρω κάτι τέτοιο. Πιστεύω στην εκπαίδευση και στην πείρα. Θα ήταν κάπως επιπόλαιο να βγω έτσι απροετοίμαστος, χωρίς καμία πείρα να παίξω, ειδικά σε κάτι  δικό μου. Εκείνο όμως που σκέφτομαι σοβαρά είναι κάποτε να σκηνοθετήσω ένα θεατρικό μου. Θα ήθελα πολύ η πρόθεση μου να φάνει ατόφια στη σκηνή αναλαμβάνοντας ολόκληρο το κόστος της ευθύνης.

Η Αγάπη λέει στο βιβλίο σας : «Η μνήμη είναι το πιο εύθραυστο πράγμα που υπάρχει»  συμμερίζεστε την άποψή της;  Ένας συγγραφέας  «κινδυνεύει» από την εύθραυστη μνήμη των αναγνωστών του;

Από τι να κινδυνεύει ένας συγγραφέας; Από τη λήθη; Να τον ξεχάσει το κοινό; Δεν είναι ηθοποιός για να πάσχει απο ηλιοτροπισμό -αν και ακόμη και αύτη η "ασθένεια" είναι πεπερασμένη πια. Τα πράγματα στην τέχνη και στην συγγραφή τρέχουν με τέτοιες ταχύτητες που η μνήμη δύσκολα συγκρατεί. Εκείνο ωστόσο που αξίζει θα μείνει τελικά.